برداشت آناناس: از تشخیص زمان مناسب تا روش‌های اصولی

آیا می‌دانستید برداشت آناناس پس از یک دوره طولانی ۲ تا ۳ ساله از زمان کاشت انجام می‌شود؟ این میوه استوایی خوشمزه معمولاً حدود ۲۴ ماه پس از کاشت به مرحله میوه‌دهی می‌رسد. از طرفی، برداشت آناناس‌ها معمولاً بین ۲۴ تا ۳۰ ماه پس از کاشت صورت می‌گیرد. نکته جالب این است که بین پایان گلدهی و مرحله برداشت آناناس، فاصله زمانی ۱۱۰ روزه وجود دارد.

زمان برداشت آناناس به عوامل متعددی بستگی دارد. آناناس ۱۰-۱۲ ماه پس از کاشت گل می‌دهد و بسته به نوع، زمان کاشت، اندازه گیاه و میانگین درجه حرارت، مرحله برداشت معمولاً ۱۵-۱۸ ماه پس از کاشت است. همچنین، روش برداشت آناناس معمولاً بر اساس رنگ پوست و شکل میوه متفاوت است.

در این مقاله، ما شما را با نشانه‌های رسیدن آناناس، زمان مناسب برداشت و روش‌های اصولی برداشت آناناس ارزشمند آشنا می‌کنیم. خوشبختانه از سال ۱۳۹۵، به لطف پیشرفت کشاورزی، این میوه در چابهار و سواحل مکران به شکل طبیعی و در دیگر نقاط کشور به شکل گلخانه‌ای تولید و حتی صادر می‌شود.

مرتبط با مقاله شما کاشت آناناس از صفر تا برداشت میوه

نشانه‌های رسیدن آناناس

[caption id="attachment_6992" align="aligncenter" width="675"]

برداشت آناناس رسیده[/caption]

تشخیص آناناس رسیده برای برداشت بهینه نیازمند آگاهی از نشانه‌های دقیق است. اگر به دنبال میوه‌ای شیرین و آبدار هستید، باید با علائم رسیدگی آن آشنا باشید تا بتوانید زمان مناسب برداشت آناناس را تشخیص دهید.

تغییر رنگ پوست از سبز به زرد

مهم‌ترین نشانه رسیدگی آناناس، تغییر تدریجی رنگ پوست آن است. در حالت ایده‌آل، پوست آناناس رسیده باید رنگ سبز مایل به زرد داشته باشد. آناناس هنگام رسیدن به آرامی از سبز به زرد تغییر رنگ می‌دهد، اما پس از برداشت، روند بلوغ آن متوقف می‌شود.

به عنوان یک قاعده کلی، رنگ زرد ابتدا در قسمت پایه میوه ظاهر می‌شود و هرچه آناناس زردتر باشد، نشان‌دهنده شیرین‌تر بودن آن است. تغییرات ترکیب شیمیایی میوه زمانی اتفاق می‌افتد که حداقل نیمی از پوست به رنگ زرد درآمده باشد.

نکته مهم: از انتخاب آناناس کاملاً سبز یا کاملاً قهوه‌ای خودداری کنید. میوه‌ای که پوست آن چروکیده، قهوه‌ای مایل به قرمز، ترک‌خورده یا کپک‌زده باشد، مناسب نیست.

تغییر رنگ چشم‌ها از پایین به بالا

"چشم‌های" آناناس (برآمدگی‌های روی پوست) نشانه‌ای دقیق برای تشخیص مرحله رسیدگی هستند. این چشم‌ها از پایین به بالا به تدریج از سبز به زرد-نارنجی تبدیل می‌شوند. می‌توان درجه رسیدگی میوه را بر اساس تعداد ردیف چشم‌هایی که تغییر رنگ داده‌اند تشخیص داد.

مراحل تغییر رنگ چشم‌ها به شرح زیر است:

• CS1: تمام چشم‌ها سبز، بدون هیچ اثری از رنگ زرد

• CS2: حدود 5 تا 20 درصد چشم‌ها زرد

• CS3: 30 تا 40 درصد چشم‌ها زرد

• CS4: 40 تا 80 درصد چشم‌ها زرد

• CS5: 90 درصد چشم‌ها زرد، 5 تا 20 درصد قهوه‌ای مایل به قرمز

• CS6: 20 تا 100 درصد چشم‌ها قهوه‌ای مایل به قرمز

زمان مناسب برداشت آناناس معمولاً هنگامی است که دو یا سه ردیف از چشم‌ها تغییر رنگ داده باشند.

عطر و بوی میوه رسیده

بویایی، ابزاری قدرتمند برای تشخیص آناناس رسیده است. یکی از بهترین روش‌ها برای انتخاب آناناس خوب و رسیده، بو کردن آن است. آناناس‌های رسیده معمولاً بوی شیرینی در انتهای خود، نزدیک پایه میوه دارند.

همچنین میوه را بچرخانید و محل اتصال ساقه را بو کنید. اگر آناناس عطر و بوی خوبی ندارد، احتمالاً هنوز کال است. از طرفی، بوی تند یا ترشیدگی نشان می‌دهد که آناناس بیش از حد رسیده شده و در حال فساد است. آناناسی که بوی سرکه می‌دهد، گزینه مناسبی برای خرید نیست.

وضعیت برگ‌های تاج در زمان برداشت آناناس

برگ‌های تاج (برگ‌های بالای آناناس) نیز نشانه‌های مهمی از رسیدگی میوه ارائه می‌دهند. برگ‌های آناناس رسیده باید سبز با طول متوسط و به صورت عمودی قرار بگیرند. هنگام خرید، آناناس‌هایی را انتخاب کنید که برگ‌های سبز پررنگ و سالم داشته باشند، زیرا این نشانه تازگی و طراوت میوه است.

روش ساده‌ای برای آزمایش رسیدگی وجود دارد: اگر به آسانی برگی از بالای آن جدا شد و آناناس بو و عطر خوبی داشت، میوه رسیده است. به گفته متخصصان، اگر آناناس رسیده و شیرین باشد، برگ‌های داخلی آن باید با کمی کشش به راحتی جدا شوند.

برگ‌های آناناس رسیده، معمولاً سبز تیره و مات هستند و انتهای برگ‌ها کمی پلاسیده، خشک و قهوه‌ای شده است. اگر برگ‌ها کاملاً سبز و شاداب باشند، نشانه آن است که میوه خیلی زود چیده شده و هنوز کال است.

زمان مناسب برداشت آناناس

[caption id="attachment_6993" align="aligncenter" width="675"]

برداشت آناناس در زمان درست[/caption]

برای برداشت موفق آناناس، درک زمان دقیق رسیدگی میوه بسیار مهم است. دانستن فاصله‌های زمانی مشخص و تأثیر شرایط محیطی بر روند رسیدگی، به تولید میوه‌ای با کیفیت عالی کمک می‌کند.

فاصله زمانی گلدهی تا برداشت

فرآیند رشد آناناس از گلدهی تا برداشت مراحل مشخصی دارد. پس از کاشت آناناس، حدود ۱۰ تا ۱۲ ماه طول می‌کشد تا گیاه به مرحله گلدهی برسد. از نقطه نظر زمانی، بین پایان گلدهی و مرحله برداشت یک فاصله ۱۱۰ روزه وجود دارد. البته، این فاصله زمانی ممکن است بسته به شرایط مختلف و مکان‌های جغرافیایی متفاوت باشد.

به طور کلی، گلدهی آناناس ۱۲ تا ۱۵ ماه پس از کاشت آغاز می‌شود و برای رسیدن میوه به مرحله بلوغ و رسیدگی کامل، ۱۳۵ تا ۱۶۵ روز زمان لازم است. از طرفی، مرحله برداشت معمولاً ۱۵ تا ۱۸ ماه پس از کاشت اتفاق می‌افتد.

مدت زمان دقیق رشد میوه از مکانی به مکان دیگر متغیر است. برای مثال:

• در ماداگاسکار: دوره القای گل تا رسیدن میوه بین ۱۴۰ تا ۲۲۱ روز است

• در آفریقای جنوبی: این دوره بین ۲۳۴ تا ۲۸۳ روز متفاوت است

تأثیر دما و اقلیم بر زمان برداشت

دما عاملی تعیین‌کننده در روند رشد و برداشت آناناس است. دمای مطلوب برای رشد مناسب آناناس بین ۱۵٫۵ الی ۳۰ درجه سانتیگراد می‌باشد. خارج از این محدوده دمایی، رشد گیاه به کندی صورت می‌گیرد یا حتی متوقف می‌شود.

نکته قابل توجه این است که آناناس به دمای پایین‌تر از ۶ درجه سانتیگراد به شدت حساس است و در صورت طولانی شدن دوره سرما، احتمال مرگ گیاه وجود دارد. علاوه بر این، کاهش جدی رشد در دماهای زیر ۷ تا ۱۰ درجه سانتیگراد مشاهده می‌شود.

اگر گلدهی با استفاده از مواد شیمیایی (فورسینگ) در فصل‌های مختلف سال آغاز شود، دوره رسیدن میوه ممکن است کوتاه‌تر یا طولانی‌تر گردد. این موضوع به تولیدکنندگان اجازه می‌دهد برداشت را در زمان‌های مختلف سال برنامه‌ریزی کنند.

در شرایط طبیعی، فصل برداشت آناناس در ایران معمولاً از خرداد تا شهریور است. با وجود این، استفاده از تکنیک‌های پیشرفته کشاورزی می‌تواند این بازه زمانی را تغییر دهد.

"Pineapples should be harvested when they reach full size and develop a golden-yellow color at the base, as they do not ripen further once picked." — Food and Agriculture Organization (FAO), Pineapple Production Manual

ترجمه فارسی:

آناناس باید زمانی برداشت شود که به اندازه کامل برسد و رنگ زرد طلایی در قسمت پایه میوه ظاهر شود، زیرا پس از برداشت دیگر فرآیند رسیدگی ادامه نمی‌یابد. —

سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO)، راهنمای تولید آناناس

تفاوت زمان برداشت در گلخانه و فضای باز

کشت گلخانه‌ای در مقایسه با فضای باز، تفاوت‌های چشمگیری در زمان برداشت آناناس ایجاد می‌کند. بر خلاف کشت در فضای باز که به فصل وابسته است، کشت آناناس در گلخانه مستلزم زمان و فصل خاصی نیست. بنابراین، تولید آناناس در گلخانه می‌تواند در تمام طول سال صورت گیرد.

در کشت گلخانه‌ای، پس از یک فرآیند ۱۵ تا ۲۲ ماهه میوه‌دهی اتفاق می‌افتد. همچنین، زمانی که یک پاجوش یا بذر آناناس کاشته می‌شود، حدوداً به ۱۶ ماه زمان نیاز دارد تا به گلدهی برسد و از مرحله گلدهی تا رسیدن کامل میوه حدود ۶ ماه طول می‌کشد.

نکات مهم درباره عمر مزرعه و برداشت‌های متوالی:

عمر مزرعه آناناس در صورت حاصلخیزی خاک می‌تواند تا ۳۰ سال باشد، اما عمر اقتصادی مزرعه در تولید تجاری حدود ۴ سال است. در این مدت، معمولاً سه محصول برداشت می‌شود که شامل محصول اصلی از بوته‌های اولیه و دو نسل از گیاهان وارویش است.

یک نکته جالب این است که بوته آناناس تا هفت سال می‌تواند میوه دهد، به شرطی که ساقه‌های بی‌ثمر جدا شوند و مواد مغذی کافی به ساقه دارای میوه برسد. پس از برداشت اول، میوه‌های بعدی با توجه به نحوه کنترل و پرورش، پس از یک سال قابل برداشت خواهند بود.

خاک‌های مناسب برای کشت آناناس در ایران محدود است. در شمال ایران که خاک‌های اسیدی وجود دارد، با اصلاح بافت خاک امکان کشت وجود دارد، اما در سایر نقاط با خاک‌های قلیایی (pH بالاتر از ۷)، کشت مطلوب این محصول در بسترهای مصنوعی یا سیستم هیدروپونیک توصیه می‌شود.

روش‌های برداشت آناناس

[caption id="attachment_6994" align="aligncenter" width="675"]

برداشت آناناس به روش های مختلف[/caption]

پس از تشخیص علائم رسیدگی آناناس، مرحله برداشت صحیح آن آغاز می‌شود. انتخاب روش مناسب برداشت، تأثیر مستقیمی بر کیفیت و ماندگاری این میوه ارزشمند دارد.

برداشت دستی با چاقوی تیز

برداشت سنتی و رایج آناناس با استفاده از چاقوی تیز صورت می‌گیرد. در این روش، کشاورزان ساقه آناناس را با یک برش تمیز قطع می‌کنند. نکته کلیدی در برداشت دستی، حفظ ۵ تا ۷ سانتی‌متر از ساقه روی میوه است، به گونه‌ای که به آناناس آسیبی وارد نشود.

هنگام برش آناناس باید دقت کرد که چاقو طوری قرار گیرد که گوشه‌های اطراف آناناس (معروف به چشم‌ها) به طور کامل جدا شوند. با برش مناسب، آناناس حالت گوشه‌دار پیدا می‌کند و دیگر شکل دایره‌ای نخواهد داشت. البته باید مراقب بود که برش بیش از حد از چشم‌ها فاصله نگیرد، زیرا در این صورت بخشی از گوشت میوه هدر می‌رود.

برداشت مکانیزه در مزارع بزرگ

در مناطقی که سطح زیر کشت آناناس وسیع است، معمولاً از دستگاه‌های مخصوص برای برداشت استفاده می‌شود. این روش در کشورهایی مانند کوبا، پورتوریکو و هاوایی که در تولید آناناس پیشرو هستند، بسیار رایج است.

استفاده از دستگاه‌های برداشت مکانیزه چندین مزیت عمده دارد:

1. کاهش زمان برداشت

   : فناوری مکانیزه، زمان برداشت را به یک چهارم کاهش می‌دهد

2. کاهش آسیب به میوه

   : با جابجایی کمتر، حداقل صدمه به میوه وارد می‌شود

3. افزایش بهره‌وری

   : امکان برداشت حجم زیادی از محصول در زمان کوتاه فراهم می‌شود

در فرآیند برداشت مکانیزه، پس از جمع‌آوری میوه‌ها، آن‌ها برای مراحل بعدی پردازش به کارخانه‌های فرآوری منتقل می‌شوند.

نکات ایمنی هنگام برداشت

برای برداشت ایمن و با کیفیت آناناس، توجه به نکات زیر ضروری است:

ارزیابی محتوای شکر قبل از برداشت: قبل از آغاز عملیات برداشت، باید محتوای شکر میوه در مزرعه ارزیابی شود. باید توجه داشت که محتوای شکر همیشه به رنگ میوه مربوط نیست، زیرا عوامل زراعی و تولیدی دیگری نیز بر میزان قند میوه تأثیر می‌گذارند.

استفاده از ابزار مناسب: برای جلوگیری از آسیب به میوه و همچنین برای حفظ ایمنی کارگران، استفاده از چاقوی تیز و مناسب ضروری است. برش‌های ناصحیح می‌تواند باعث هدر رفتن بخشی از میوه شود.

زمان‌بندی مناسب برداشت: برداشت در زمان مناسب روز (صبح زود یا عصر) و در شرایط آب و هوایی مناسب، به حفظ کیفیت میوه و کاهش فشار به کارگران کمک می‌کند.

پس از برداشت آناناس، میوه‌ها باید به سرعت برای مراحل دسته‌بندی و بسته‌بندی منتقل شوند تا کیفیت و ماندگاری آن‌ها حفظ شود.

دسته‌بندی میوه‌ها پس از برداشت

[caption id="attachment_6995" align="aligncenter" width="606"]

دسته بندی آناناس پس از برداشت[/caption]

پس از برداشت آناناس، دسته‌بندی دقیق میوه‌ها اهمیت زیادی در تعیین کیفیت و بازار هدف آنها دارد. این فرآیند به تولیدکنندگان کمک می‌کند محصولی استاندارد و قابل رقابت در بازارهای داخلی و بین‌المللی عرضه کنند.

تقسیم‌بندی بر اساس وزن (A، B، C)

بسته به رقم و مرحله بلوغ، آناناس‌ها در سه گروه وزنی طبقه‌بندی می‌شوند:

• گروه A

  : میوه‌هایی با وزن بیش از ۱.۵ کیلوگرم

• گروه B

  : میوه‌هایی با وزن بین ۱ تا ۱.۵ کیلوگرم

• گروه C

  : میوه‌هایی با وزن کمتر از ۱ کیلوگرم

این دسته‌بندی در بازاریابی و قیمت‌گذاری محصول نقش مهمی دارد، زیرا معمولاً میوه‌های درشت‌تر ارزش اقتصادی بالاتری دارند.

ارزیابی رنگ و قند میوه

محتوای قند میوه آنانس باید پیش از برداشت  آناناس در مزرعه ارزیابی شود. نکته قابل توجه این است که همیشه ارتباط مستقیمی بین رنگ میوه و میزان قند آن وجود ندارد. عوامل زراعی و تولیدی متعددی بر میزان قند میوه تأثیر می‌گذارند که باید در فرآیند ارزیابی مورد توجه قرار گیرند.

بنابراین، علاوه بر بررسی ظاهری، آزمایش میزان قند با استفاده از ابزارهای مخصوص برای تعیین کیفیت واقعی میوه ضروری است.

"Proper harvesting time and postharvest handling are crucial to maintaining pineapple quality, flavor, and market value." — University of Hawaii, College of Tropical Agriculture and Human Resources (CTAHR)

ترجمه فارسی:

زمان مناسب برداشت و مدیریت صحیح پس از برداشت، برای حفظ کیفیت، طعم و ارزش بازاری آناناس بسیار حیاتی است. —

دانشگاه هاوایی، دانشکده کشاورزی استوایی و منابع انسانی (CTAHR)

استانداردهای صادراتی

برای صادرات آناناس، رعایت استانداردهای برداشت آناناس بر اساس روش حمل‌ونقل اهمیت ویژه‌ای دارد. برای میوه‌هایی که از طریق دریایی حمل می‌شوند (با مدت زمان ۷ تا ۱۴ روز)، برداشت باید در مرحله CS1 انجام شود؛ یعنی زمانی که چشم‌های میوه هنوز هیچ رنگ زردی ندارند.

از سوی دیگر، برای محموله‌های هوایی، اگرچه هزینه بالاتری دارند، می‌توان برداشت را در مراحل CS2 تا CS3 انجام داد. این امکان، انعطاف‌پذیری بیشتری در زمان برداشت به تولیدکنندگان می‌دهد و میوه‌های رسیده‌تر با طعم بهتر را می‌توان به بازار عرضه کرد.

نگهداری و حمل‌ونقل پس از برداشت

[caption id="attachment_6996" align="aligncenter" width="675"]

حمل و نقل آناناس بعد از برداشت[/caption]

پس از دسته‌بندی آناناس‌ها، نگهداری و حمل‌ونقل صحیح آنها نقش حیاتی در حفظ کیفیت و ارزش اقتصادی محصول دارد. بر خلاف بسیاری از میوه‌ها، رسیدگی آناناس پس از برداشت به اوج خود می‌رسد؛ بنابراین مدیریت شرایط نگهداری اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند.

شرایط دمایی مناسب برای نگهداری

دمای مطلوب برای نگهداری آناناس بسته به میزان رسیدگی آن متفاوت است. برای آناناس‌های سبز (نیمه رسیده)، دمای مناسب بین ۱۰ تا ۱۳ درجه سانتیگراد و برای آناناس‌های رسیده بین ۵ تا ۹ درجه سانتیگراد است. نگهداری آناناس در دمای زیر ۷ درجه سانتیگراد باعث قهوه‌ای شدن پوست، نرم شدن بافت و از بین رفتن طعم آن می‌شود.

رطوبت نسبی مناسب برای نگهداری آناناس بین ۹۰ تا ۹۵ درصد است. این میزان رطوبت از تبخیر آب سطح میوه و خشک شدن آن جلوگیری می‌کند. همچنین هوای داخل سردخانه در حین سرد کردن میوه باید به نسبت ۸۰ تا ۱۰۰ درصد در گردش باشد.

مدت ماندگاری میوه در انبار

آناناس‌ها به هیچ وجه ماندگاری طولانی ندارند مگر اینکه کنسرو یا منجمد شوند. در دمای اتاق تنها دو روز، و در یخچال پنج تا هفت روز دوام می‌آورند. در شرایط سردخانه‌ای مناسب، آناناس‌ها را می‌توان به مدت ۴ تا ۶ هفته نگهداری کرد.

تشخیص فساد آناناس برای جلوگیری از آسیب به سایر میوه‌ها ضروری است. علائم فساد شامل بوی ترش یا الکلی، قهوه‌ای شدن پوست، لکه‌دار شدن گوشت، نرم یا آبکی شدن، وجود کپک و جدا شدن آسان برگ‌ها است.

نکات مهم برای صادرات دریایی و هوایی

برای صادرات آناناس، استفاده از کانتینرهای یخچال‌دار ضروری است. بخش عمده‌ای از صادرات آناناس ایران به کشورهای همسایه، به‌ویژه حوزه خلیج‌فارس (از طریق دریا)، روسیه و کشورهای اتحادیه اروپا انجام می‌شود.

فاصله بین برداشت آناناس و قرار دادن آن در سردخانه باید کمتر از ۲۴ ساعت باشد. روش‌های خنک‌سازی متفاوتی برای آماده‌سازی آناناس قبل از انتقال وجود دارد. خنک‌کننده هوای اجباری و خنک‌کاری هیدرولیکی از مؤثرترین روش‌ها هستند. در روش هیدرولیکی، میوه در آب نزدیک به انجماد غوطه‌ور می‌شود و سپس با استفاده از فن‌ها در اتاق یخچال‌دار خنک می‌شود.

نتیجه گیری

برداشت آناناس زمانی موفق است که نشانه‌های رسیدگی آن مانند تغییر رنگ، عطر و وضعیت برگ‌ها به‌درستی تشخیص داده شود. انتخاب روش مناسب برداشت و رعایت شرایط نگهداری استاندارد، کیفیت و ماندگاری آناناس را افزایش می‌دهد. با توسعه کشت آناناس در ایران، این میوه استوایی اکنون با کیفیت بالا و قابلیت صادرات تولید می‌شود.

سوالات متداول

[faq_accordion]