بیماری های لوبیا از علائم اولیه تا درمان قطعی
بیماری های لوبیا میتواند خسارتهای سنگینی به محصولات شما وارد کند و باعث از بین رفتن جوانهها، لکه شدن یا فساد دانهها شود. آیا میدانستید باکتری عامل بیماری لکه قهوهای میتواند بین ۳ تا ۱۵ سال در بذر لوبیا باقی بماند؟
بیماریهای لوبیا در اشکال مختلفی ظاهر میشوند و شناخت آنها برای حفظ سلامت محصول شما ضروری است. بیماریهای قارچی مانند آنتراکنوز که توسط قارچ Colletotrichum lindemuthianum ایجاد میشود، یکی از بیماریهای مهم در کشت لوبیا است و بیشتر در مناطق خنک و مرطوب شیوع پیدا میکند. همچنین، بیماری بلایت باکتریایی معمولی در اکثر مناطق کشت لوبیا که دارای رطوبت فراوان است رایج بوده و باعث کاهش عملکرد و از بین رفتن کیفیت بذور میگردد.
در این مقاله، با انواع بیماریهای لوبیا، علائم تشخیصی آنها، روشهای پیشگیری و درمان قطعی آشنا خواهید شد تا بتوانید از محصول لوبیای خود به بهترین شکل محافظت کنید. به علاوه، بیماریهای مختص لوبیا سبز و لوبیا چشم بلبلی را نیز بررسی خواهیم کرد تا اطلاعات جامعی در اختیار شما قرار گیرد.
شناسایی انواع بیماری های لوبیا بر اساس عامل بیماریزا
لوبیا توسط عوامل بیماریزای متنوعی مورد حمله قرار میگیرد که شناسایی آنها بر اساس نوع عامل، کلید مدیریت موفق این بیماریها است. عوامل بیماریزای لوبیا شامل باکتریها، قارچها، ویروسها و نماتدها میباشند که هر کدام علائم مشخصی دارند.
نوع عامل بیماریزا | نام بیماری | عامل ایجادکننده | شرایط مساعد گسترش | علائم شاخص |
|---|---|---|---|---|
باکتری | بلایت باکتریایی معمولی | Xanthomonas campestris pv. phaseoli | دمای 28–32°C، رطوبت بالا | لکههای آبسوخته با هاله زرد روی برگ |
باکتری | لکه قهوهای | Pseudomonas syringae pv. syringae | شرایط معتدل | لکههای قهوهای روی برگ و غلاف |
قارچ | آنتراکنوز | Colletotrichum lindemuthianum | مناطق خنک و مرطوب | لکههای قرمز-قهوهای روی غلاف و برگ |
قارچ | پوسیدگی ریشه فوزاریومی | Fusarium solani | خاک آلوده، رطوبت زیاد | پژمردگی، تغییر رنگ آوندها |
ویروس | موزاییک معمولی لوبیا (BCMV) | ویروس بذرزاد | انتقال توسط شتهها | موزاییک، چروکیدگی و تاولی شدن برگ |
ویروس | موزاییک زرد لوبیا (BYMV) | ویروس بذرزاد | میزبانهای متنوع | زردی برگ، کاهش رشد |
بیماریهای باکتریایی مانند بلایت معمولی و لکه قهوهای
[caption id="attachment_5905" align="aligncenter" width="675"]
لکه قهوهای باکتریایی لوبیا[/caption]
بیماری بلایت معمولی باکتریایی که توسط باکتری Xanthomonas campestris pv. phaseoli ایجاد میشود، از مهمترین بیماریهای باکتریایی لوبیا است. این بیماری در دمای ۲۸ تا ۳۲ درجه سانتیگراد بیشترین خسارت را وارد میکند و میتواند تا ۸۰ درصد محصول را نابود سازد. علائم شامل لکههای آبسوخته روی برگ است که بعداً به لکههای نکروزه قهوهای با حاشیه زرد تبدیل میشوند.
لکه قهوهای باکتریایی لوبیا ناشی از باکتری Pseudomonas syringae pv. syringae بوده و در شرایط معتدل گسترش مییابد. این بیماری بیشتر روی بقایای گیاهی آلوده و علفهای هرز زمستانگذرانی میکند. بلایت هالهای لوبیا که توسط Pseudomonas syringae pv. phaseolicola ایجاد میشود، برخلاف سایر بیماریهای باکتریایی، در شرایط خنک (۱۸ تا ۲۲ درجه سانتیگراد) توسعه مییابد.
بیماریهای قارچی مانند آنتراکنوز و پوسیدگی ریشه
[caption id="attachment_5906" align="aligncenter" width="675"]
پوسیدگیهای ریشه لوبیا[/caption]
بیماری آنتراکنوز توسط قارچ Colletotrichum lindemuthianum ایجاد میشود و علائم آن به صورت لکههای قرمز مایل به قهوهای روی غلافها ظاهر میگردد.
پوسیدگیهای ریشه شامل انواع مختلفی هستند؛ پوسیدگی فوزاریومی ریشه توسط Fusarium solani ایجاد میشود و میتواند بسته به شدت بیماری، عملکرد لوبیا چیتی را تا ۴۲٪ و لوبیا سفید را تا ۵۲٪ کاهش دهد. پوسیدگی ریزوکتونیایی ریشه که توسط قارچ Rhizoctonia solani ایجاد میشود، از نظر اقتصادی مهمترین بیماری های لوبیا به شمار میرود.
بیماریهای ویروسی مانند موزاییک معمولی و زرد
[caption id="attachment_5907" align="aligncenter" width="675"]
ویروس موزاییک زرد لوبیا[/caption]
ویروس موزاییک معمولی لوبیا (BCMV) یکی از مهمترین بیماریهای ویروسی لوبیا در سراسر دنیاست. این ویروس کاملاً بذرزاد است و توسط شتهها به صورت ناپایا منتقل میشود. علائم آن شامل موزاییک (لکههای سبز تیره و روشن)، چروکیدگی و تاولی شدن برگها میباشد. میزان انتقال با بذر در ژنوتیپهای لوبیا چیتی ۸۰/۷٪، در لوبیا قرمز ۷۶/۵٪ و در لوبیا سفید ۴۰/۵٪ گزارش شده است.
ویروس موزاییک زرد لوبیا (BYMV) بیشتر باقلا را تحت تأثیر قرار میدهد و برخلاف موزاییک معمولی، دامنه میزبانی وسیعتری دارد.
بیماریهای رایج در لوبیا چشم بلبلی و لوبیا سبز
لوبیا چشم بلبلی و لوبیا سبز نیز به بیماریهای مشابهی مبتلا میشوند، با این تفاوت که برخی بیماریها تأثیر متفاوتی بر آنها دارند. به عنوان مثال، بیماری زردی فوزاریومی روی لوبیا سبز و لوبیا خشک بیماریزاست، اما روی لوبیا چشم بلبلی تأثیری ندارد. همچنین، لوبیا سفید نسبت به ویروس موزاییک معمولی لوبیا نسبتاً متحمل است.
علائم اختصاصی بیماری های لوبیا در مراحل مختلف رشد
تشخیص دقیق علائم بیماری های لوبیا در مراحل مختلف رشد گیاه به شما کمک میکند تا اقدامات لازم برای کنترل آنها را به موقع انجام دهید. این علائم بسته به نوع عامل بیماریزا و شرایط محیطی متفاوت است.
لکههای آبسوخته و نکروتیک روی برگها
[caption id="attachment_5909" align="aligncenter" width="675"]
بیماری بلایت باکتریایی معمولی لوبیا[/caption]
در بیماری بلایت باکتریایی معمولی، علائم اولیه به صورت لکههای آبسوخته روی برگ ظاهر میشوند که به تدریج چروکیده و بزرگ شده و به لکههای بافت مرده تبدیل میگردند. اطراف این لکهها معمولاً هالهای زرد رنگ قابل مشاهده است. در بیماری هالهای لوبیا، لکهها ابتدا در سطح زیرین برگ ظاهر میشوند و با گسترش بیماری، به مرور حالت بافت مرده را در هر دو سمت برگ ایجاد میکنند. در بیماری آنتراکنوز، لکهها به صورت کوچک، نامنظم، قرمز مایل به قهوهای با یک حاشیه تیره روی برگها ظاهر شده و شکلی دایرهای و متحدالمرکز پیدا میکنند.
چروکیدگی و تغییر رنگ غلافها
[caption id="attachment_5910" align="aligncenter" width="675"]
بیماری آنتراکنوز لوبیا[/caption]
غلافهای آلوده به بیماری آنتراکنوز دارای زخمهای فرورفته، آفتاب سوخته و خرمایی هستند که با پیشرفت بیماری، حلقهای تیره و کمی برآمده دور آنها شکل میگیرد. در شرایط مرطوب، قسمت مرکزی لکهها رنگی روشنتر به خود گرفته و شیره قارچی از آن خارج میشود. آلودگی شدید در مراحل اولیه رشد موجب چروکیدگی و خشک شدن غلاف میگردد. در بلایت باکتریایی، لکههای روی غلاف گرد، فرورفته و قهوهای رنگ هستند و با گسترش بیماری، بذرهای داخل غلاف به رنگ زرد تا قهوهای تغییر یافته و چروکیده میشوند.
زردی و پیچخوردگی برگها در بیماریهای ویروسی
[caption id="attachment_5911" align="aligncenter" width="675"]
پیچ خوردگی برگ ها لوبیا[/caption]
بیماریهای ویروسی لوبیا با علائم متنوعی خود را نشان میدهند. در حالت جادویی، بوته تعداد زیادی شاخه باریک و کم رشد با برگهای کوچک و پیچیده تولید میکند و میوه و دانه بسیار کمی تولید میشود. در حالت تاولی، سطح برگها دارای تاولهای برجستهای شبیه حباب میشوند که در سطح زیر برگ فرورفته هستند. در حالت قاشقی، لبه برگها از همه جانب به طرف پایین خم شده و برگ به شکل قاشق درمیآید و حالتی خشک و خشن پیدا میکند. ویروس موزاییک معمولی لوبیا علائمی مانند موزاییک، چروکیدگی، تاولی شدن برگ و رگبرگ نواری ایجاد میکند.
پوسیدگی ریشه و توقف رشد در بیماریهای قارچی
در پوسیدگی طوقه و ریشه، قارچ Macrophomina phaseolina بیشتر به ریشه گیاه حمله کرده و موجب ایجاد لکههای بافتمرده و پوسیدگی زغالی روی آن میشود. گیاهان آلوده به گونههای Fusarium علائم پژمردگی نظیر رنگپریدگی برگها، زردشدن و افتادن برگها و تغییر رنگ آوند چوبی را نشان میدهند. در پوسیدگی سیاه ریشه، زخمهای باریک و بلند روی بافتهای ریشه و جوانههای اولیه برگی ابتدا به رنگ ارغوانی تا قرمز هستند و بعداً به رنگ قهوهای سوخته و سیاه درمیآیند. در روزهای گرم، گیاهان آلوده شروع به پژمرده شدن میکنند و رشد کمی از خود نشان میدهند، آبیاری کمکی به آنها نمیکند و در عرض چند روز از بین میروند.
روشهای پیشگیری از شیوع بیماری های لوبیا
پیشگیری از بیماری های لوبیا بسیار مقرون به صرفهتر از درمان آنها است. با رعایت اصول زراعی مناسب و اقدامات پیشگیرانه، میتوانید از خسارتهای سنگین جلوگیری کنید.
روش | توضیح | بیماریهای هدف |
|---|---|---|
استفاده از بذر سالم و گواهیشده | بذور عاری از عوامل بیماریزا | همه انواع |
تناوب زراعی ۲–۳ ساله | کشت گیاهان غیرمیزبان برای کاهش فشار بیماری | قارچی و باکتریایی |
ضدعفونی خاک و ادوات | آفتابدهی خاک، شستوشوی ابزار | خاکزاد و باکتریایی |
اجتناب از آبیاری بارانی | کاهش رطوبت سطح برگها | باکتریایی و قارچی |
قارچکشهای مسدار | اکسی کلرور مس، بردوفیکس در زمانهای کلیدی | قارچی مثل آنتراکنوز |
کنترل ناقلین ویروس | استفاده از روغن معدنی و دشمنان طبیعی شتهها | ویروسی |
حذف گیاهان آلوده | جمعآوری و سوزاندن سریع بوتهها | ویروسی، قارچی، باکتریایی |
استفاده از بذر سالم و گواهیشده
استفاده از بذر سالم و گواهیشده یکی از مهمترین اقدامات پیشگیرانه است. بذور سالم عاری از عوامل بیماریزا هستند و باعث میشوند بوتههای قویتری رشد کنند. بهتر است بذرها را از منابع معتبر تهیه کنید و قبل از کاشت آنها را با سموم مناسب ضدعفونی نمایید.
تناوب زراعی با گیاهان غیرمیزبان
تناوب زراعی با گیاهان غیرمیزبان به مدت حداقل دو تا سه سال، فشار بیماری را در خاک کاهش میدهد. بنابراین توصیه میشود از کشت متوالی لوبیا در یک زمین خودداری کنید. برای کنترل بیماری پژمردگی فوزاریومی، تناوب سه ساله و برای بلایت باکتریایی، تناوب دو ساله با محصولات غیرمیزبان مانند غلات پیشنهاد میشود.
ضدعفونی خاک و تجهیزات کشاورزی
ضدعفونی خاک قبل از کاشت محصول، بیماریهای خاکزاد را کنترل میکند. از روشهای مؤثر ضدعفونی خاک میتوان به آفتابدهی خاک با پوشش پلاستیکی اشاره کرد که علاوه بر نابودی عوامل بیماریزا، باعث افزایش موجودات مفید خاک میشود. همچنین ضدعفونی تجهیزات کشاورزی و ادوات قبل از استفاده، از انتقال بیماریها جلوگیری میکند.
اجتناب از آبیاری بارانی در مناطق مرطوب
در مناطق مرطوب، آبیاری بارانی باعث تشدید بیماریها میشود، زیرا سطح برگها را مرطوب نگه میدارد و شرایط مساعدی برای رشد آفات و بیماریها فراهم میکند. به ویژه بیماری سوختگی معمولی لوبیا در مناطقی که با سیستم آبیاری بارانی آبیاری میشوند، شایعتر است. علاوه بر این، در صورت وجود املاح در آب آبیاری، پاشیدن آن روی برگها میتواند باعث سوختگی شود.
درمان قطعی بیماری های لوبیا با روشهای ترکیبی
زمانی که بیماری های لوبیا در مزرعه شما شیوع پیدا کرد، اقدام سریع با روشهای درمانی ترکیبی میتواند از گسترش آلودگی جلوگیری کند. درمان قطعی اغلب نیازمند استفاده همزمان از چندین روش است.
استفاده از قارچکشهای مسدار برای آنتراکنوز
برای کنترل بیماری آنتراکنوز که توسط قارچ Colletotrichum lindemuthianum ایجاد میشود، میتوانید از قارچکشهای مسدار مانند اکسی کلرور مس استفاده کنید. بهترین زمان استعمال قارچکش، از موقع تشکیل غلاف تا زمان رشد دانههای داخل غلاف است تا از آلوده شدن دانهها جلوگیری شود.
سمپاشی با بردوفیکس در مراحل حساس رشد
بردوفیکس یکی از قارچکشها و باکتریکشهای قوی است که در مراحل مختلف رشد لوبیا کاربرد دارد:
ضدعفونی بذر قبل از کاشت با نسبت ۱۰ در هزار
ضدعفونی خاک بلافاصله بعد از کاشت با نسبت ۱۰ در هزار
سمپاشی با نسبت ۵ در هزار در هنگام باز شدن اولین برگها
سمپاشی با نسبت ۵ در هزار قبل از گلدهی
سمپاشی با نسبت ۵ در هزار بعد از گلدهی
کنترل ناقلین ویروس مانند شتهها
شتهها اغلب ناقل بیماریهای ویروسی لوبیا مانند موزاییک معمولی (BCMV) و موزاییک زرد (BYMV) هستند. از آنجا که درمان مستقیم ویروسها امکانپذیر نیست، کنترل شتهها ضروری است. روغنهای معدنی رقیق شده میتوانند انتقال ویروس توسط شتهها را کاهش دهند. استفاده از دشمنان طبیعی مانند کفشدوزکها نیز روش مؤثر دیگری است.
حذف گیاهان آلوده برای جلوگیری از گسترش بیماری
اگر یکی از گیاهان آلوده شده باشد، بهترین کار حذف سریع آن از محیط است تا بیماری های لوبیا گسترش پیدا نکند. گیاهان آلوده را جمعآوری کرده و بسوزانید. این روش به خصوص برای بیماریهای ویروسی که درمان مستقیم ندارند، بسیار مؤثر است.
نکات کلیدی بیماری های لوبیا
درک صحیح بیماری های لوبیا و مدیریت مؤثر آنها برای حفظ سلامت محصول و جلوگیری از خسارات اقتصادی ضروری است:
• شناسایی سریع عوامل بیماریزا: باکتریها، قارچها و ویروسها علائم متفاوتی دارند - لکههای آبسوخته نشانه باکتری، لکههای قرمز قهوهای نشانه قارچ و موزاییک برگ نشانه ویروس است.
• پیشگیری بهتر از درمان: استفاده از بذر گواهیشده، تناوب زراعی ۲-۳ ساله و ضدعفونی خاک و تجهیزات، خطر ابتلا را تا ۸۰٪ کاهش میدهد.
• آبیاری قطرهای در اولویت: آبیاری بارانی در مناطق مرطوب باعث گسترش بیماریهای باکتریایی و قارچی میشود - از آبیاری قطرهای استفاده کنید.
• درمان ترکیبی مؤثرتر است: قارچکشهای مسدار برای آنتراکنوز، بردوفیکس در مراحل حساس و کنترل شتهها برای ویروسها همزمان استفاده شوند.
• حذف سریع گیاهان آلوده: بلافاصله پس از تشخیص، گیاهان بیمار را از مزرعه خارج و بسوزانید تا از گسترش بیماری جلوگیری شود.
مدیریت موفق بیماریهای لوبیا نیازمند ترکیب پیشگیری هوشمندانه، تشخیص به موقع و اقدام سریع است. با رعایت این اصول، میتوانید محصولی سالم و پربار برداشت کنید.
“The pathogen can survive more than four years in bean seed, and even a single contaminated seed can spark a severe epidemic under favorable conditions.” -
vegetables
ترجمه فارسی:
«عامل بیماری میتواند بیش از چهار سال در بذر لوبیا زنده بماند، و حتی یک دانه آلوده نیز در شرایط مساعد میتواند باعث بروز یک اپیدمی شدید شود.»
(برگ اطلاعرسانی عوامل بیماریزای باغبانی دانشگاه کرنل)
سوالات متداول
[faq_accordion]
منابع خارجی :
keshtzarseeds
-
vegetables
-
cropscience
دیدگاه شما چیه؟
نظرت برامون خیلی ارزشمنده! تجربه یا دیدگاهت رو درباره این مطلب بنویس 🌱