راهنمای کامل کاشت درخت گیلاس
کاشت درخت گیلاس در باغچه خانه یا مزرعه میتواند به درختی باشکوه با ارتفاع 7 تا 15 متر منجر شود. این درخت زیبا که بومی مناطق جنوب شرقی اروپا و آسیای غربی است، امروزه در کشورهایی مانند ایران، ترکیه و آمریکا به طور گسترده پرورش داده میشود.
ما در این راهنمای کامل، روشهای مختلف کاشت هسته گیلاس و همچنین استفاده از نهال را بررسی خواهیم کرد. نکته جالب اینجاست که گیلاسها برای جوانه زدن به حدود 3 تا 5 ماه رطوبت و سرما نیاز دارند. همچنین، این درخت برای رشد بهتر در فصل بهار، به دمای کمتر از 7 درجه سانتیگراد به مدت میانگین 800 ساعت نیاز دارد.
اگر به دنبال پرورش درخت گیلاس هستید، انتخاب بین کاشت بذر یا نهال اهمیت زیادی دارد. برای نتیجه سریعتر و مطمئنتر، کاشت نهال جوان گیلاس توصیه میشود. درختان گیلاس در خاک با زهکشی خوب و کمی اسیدی بهترین عملکرد را دارند و برای تولید میوه به حداقل 8 ساعت آفتاب روزانه نیاز دارند.
در این مقاله، تمام آنچه برای کاشت موفق درخت گیلاس نیاز دارید را به شما آموزش خواهیم داد - از انتخاب روش مناسب گرفته تا مراقبتهای بلندمدت برای درختی که میتواند 18 الی 35 سال عمر مفید داشته باشد.
انتخاب روش مناسب برای کاشت درخت گیلاس
[caption id="attachment_7198" align="aligncenter" width="675"]
کاشت درخت گیلاس[/caption]
برای کاشت درخت گیلاس، سه روش اصلی وجود دارد که هر کدام ویژگیهای منحصر به فردی دارند. انتخاب روش مناسب به اهداف، امکانات و صبر شما بستگی دارد. برخی روشها سریعتر و برخی نیازمند مراقبت بیشتری هستند.
کاشت بذر گیلاس یا استفاده از نهال؟
کاشت درخت گیلاس از طریق بذر یکی از روشهای اصلی است، اما باید توجه داشت که این روش نسبت به سایر روشها زمان بیشتری نیاز دارد و ریسک بالاتری دارد. از سوی دیگر، استفاده از نهال آماده، مطمئنترین و بهترین روش برای پرورش این درخت محسوب میشود.
در واقع، کاشت نهال مناسبترین روش کشت درخت گیلاس در وسعتهای متفاوت برای اهداف باغداری است. اگر میخواهید نتیجه سریعتر و مطمئنتری داشته باشید، به جای کاشت بذر، توصیه میشود یک نهال گیلاس جوان بکارید.
نهالستانهای محلی نزدیک به باغ شما میتوانند نهال پیوندی متناسب با آب و هوا و خاک منطقه را به شما معرفی کنند. دو نوع رایج گیلاس برای انتخاب وجود دارد:
گیلاس شیرین
: تقریباً تمام گیلاسهای موجود در میوهفروشیها از این نوع هستند. برای خوردن مناسبترند اما عموماً در مناطق معتدل رشد میکنند.
گیلاس تلخ
: به راحتی رشد میکنند و رشد و سرعت آنها نسبت به گیلاس شیرین بالاتر است.
مزایا و معایب کاشت هسته گیلاس
کاشت درخت گیلاس از طریق بذر علیرغم جذابیتهایی که دارد، معایبی هم به همراه دارد. برخی افراد ترجیح میدهند خودشان گیلاسها را از دانه بکارند و شاهد رشد آنها از ابتدا باشند.
معایب کاشت بذر گیلاس:
بیکیفیت بودن میوههای درخت گیلاس کاشته شده با بذرافشانی
کمبار بودن درخت در صورت عدم پیوندزنی
مقاومت پایین در برابر انواع بیماریها
زمان طولانیتر برای رسیدن به مرحله باردهی
بنابراین، اگر در منزل باغچه کوچکی دارید و قصد کاشت درخت گیلاس را دارید، باید بدانید که کاشت بذر گیلاس، کیفیت لازم را نخواهد داشت و حتی اگر میوه هم بدهد، بار کمی داده و میوه با کیفیت نخواهد بود.
برای کاشت بذر، بهتر است کاشت را از آبان ماه شروع کنید و برای جوانهزنی بهتر، در زمستان آن را در فضای بیرونی قرار دهید تا نیاز سرمایی آن تأمین شود. همچنین، از کاشت تنها یک بذر خودداری کنید؛ توصیه میشود حداقل ۱۰ الی ۱۵ بذر گیلاس شیرین را بکارید زیرا ممکن است بیشتر آنها اصلاً به مرحله جوانه زدن نرسند.
قلمهزنی و پیوند به عنوان روشهای جایگزین
علاوه بر کاشت بذر و استفاده از نهال، روشهای دیگری نیز برای تکثیر درخت گیلاس وجود دارد. قلمهزنی و پیوندزنی از جمله این روشها هستند که هر کدام مزایای خاص خود را دارند.
قلمهزنی: این روش یکی از روشهای مهم در تکثیر درختان گیلاس به شمار میرود. برای تکثیر از طریق قلمه میتوان از قلمههای چوبی یا نیمه چوبی استفاده کرد. در این روش ابتدا باید بستر مناسب خاک تهیه شود، سپس قلمه مناسب انتخاب شود. بهتر است قلمه از شاخههای جوانتر انتخاب گردد زیرا این نوع قلمهها معمولاً شانس بیشتری برای ریشهدهی دارند.
پیوندزنی: در روش پیوند، بهترین روش پیوند روی آلبالوی تلخ است. انواع مختلفی از پیوند وجود دارد که نوع مورد استفاده آن بستگی به اندازه و ضخامت تنه درخت دارد مانند پیوند زبانه شلاقی، پیوند جوانه و پیوند اسکنه.
برای پیوند جوانه گیلاس، اواخر بهار یا اوایل تابستان بهترین زمان است. در حالی که بهترین زمان برای پیوندهای چوبی مثل نیمانیم از اواخر زمستان تا همزمان با رشد گیاه است.
اگر درخت گیلاس شما تنها باشد، ممکن است ۵ سال یا بیشتر طول بکشد تا به ثمر برسد. اما با پیوندزدن بر روی نهال دو ساله و در صورت گرفتن پیوند، درخت تا سال سوم یا چهارم میوه میدهد.
در نهایت، انتخاب روش کاشت درخت گیلاس به هدف، زمان و امکانات شما بستگی دارد. اگر به دنبال نتیجه سریع و کیفیت بالا هستید، استفاده از نهال یا روشهای پیوندی توصیه میشود. اما اگر عاشق فرآیند رشد از ابتدا هستید و صبر کافی دارید، میتوانید کاشت بذر را نیز امتحان کنید.
آمادهسازی بذر یا نهال برای کاشت
[caption id="attachment_7197" align="aligncenter" width="675"]
کاشت درخت گیلاس[/caption]
آمادهسازی صحیح بذر گیلاس یا انتخاب نهال مناسب، اولین گام مهم برای داشتن درختی سالم و پربار است. در این بخش، روشهای آمادهسازی بذر و معیارهای انتخاب نهال را بررسی میکنیم.
چگونه بذر گیلاس را برای جوانهزنی آماده کنیم
نخست باید گیلاسهای تازه و سالم را انتخاب کنید. در حالت ایدهآل، بهتر است گیلاسهای تازه را از یک درخت محلی یا بازار کشاورزان در تابستان تهیه کنید. میوههای تازه چیده شده معمولاً نتیجه بهتری خواهند داشت، در حالی که گیلاسهای فروشگاههای مواد غذایی به احتمال کمتری جوانه میزنند. بهتر است چندین گیلاس خوب و بزرگ تهیه کنید، زیرا همه آنها جوانه نخواهند زد.
پس از مصرف گیلاسها، هستهها را جدا کرده و با دستمال کاغذی مرطوب، گوشت چسبیده به دانه را پاک کنید. اگر هنوز اوایل یا اواسط تابستان است، اجازه دهید بذرها روی دستمال کاغذی به مدت دو تا پنج روز خشک شوند. سپس آنها را داخل ظرفی که هوا به آن نفوذ نمیکند در مکانی خنک نگهداری کنید تا زمان کاشت فرا برسد.
برای آمادهسازی بذر، میتوانید گیلاسهای شیرین را به مدت دو هفته در خزههای گرم و مرطوب اسفاگنوم نگه دارید. این مرحله اختیاری است، اما میتواند سرعت جوانهزنی را در بیشتر بذر گیلاسهای شیرین افزایش دهد.
شرایط نگهداری بذر در یخچال
گیلاسها برای جوانه زدن باید حدود ۳ تا ۵ ماه رطوبت و سرما را تجربه کنند. این فرآیند که «طبقهبندی سرد» نامیده میشود، شرایط زمستان طبیعی را شبیهسازی میکند. برای این منظور، بذرها را در محیطی مرطوب مانند پیت ماس، مخلوط ۵۰/۵۰ پیت ماس و شن، یا ورمیکولیت قرار دهید.
دمای نگهداری بذر در یخچال باید بین نیم تا ۵ درجه سانتیگراد باشد. بذرها را حدود ۹۰ روز در یخچال نگه دارید، هرچند جوانهزنی برخی از آنها ممکن است حتی پنج ماه طول بکشد. طی این مدت، بذرها را تقریباً هر هفته بررسی کنید. در صورت وجود آب ایستاده، آن را بیرون بریزید و اگر محیط در حال خشک شدن است، کمی آب اضافه کنید تا همواره مرطوب باقی بماند.
در اواخر دوره، بذرها را به طور مرتب بررسی کنید. اگر لایههای سخت دانه شروع به ترک خوردن کردهاند، نشاندهنده آمادگی برای کاشت است. بذرها را در بهار، به محض گذشت آخرین یخبندان بهاری بکارید.
نکات مهم در انتخاب نهال سالم
اگر به جای کاشت بذر، تصمیم به خرید نهال دارید، به این نکات توجه کنید:
یک نهال سالم باید پایه و پیوندک مشخصی داشته و فاقد انشعاب باشد. محل پیوند باید حدود ۱۵ سانتیمتر از سطح زمین فاصله داشته باشد و نباید زخمی در آن وجود داشته باشد.
نهال خوب باید با آب و هوای منطقه سازگار و در برابر بیماریها و آفات منطقه مقاوم باشد. همچنین، ارتفاع ۸۰ سانتیمتری و قطر ۱ تا ۱.۵ سانتیمتری، استانداردی برای نهالهای بابنیه محسوب میشوند.
بهترین نهال سنی بین یک تا دو سال دارد. نهالهایی با سن کمتر از یک سال یا بیشتر از دو سال برای کاشت مناسب نیستند. یک نهال سالم باید تکتنه بوده و چند شاخه نباشد و از لحاظ ظاهری نیز باید فاقد هرگونه بیماری، آفت و علفهای هرز باشد.
برای خرید بهترین نهالهای گیلاس، به مراکز معتبری مراجعه کنید که زیر نظر جهاد کشاورزی فعالیت میکنند و نهالهای آنها شناسنامه و گواهی سلامت دارند. ریشه نهال نباید شکل چنگخوردگی داشته باشد و بدنه آن نیز باید صاف بوده و فاقد هرگونه خمیدگی باشد.
شرایط محیطی و خاک مناسب برای رشد گیلاس
فراهم کردن محیط مناسب، کلید اصلی موفقیت در پرورش درخت گیلاس است. انتخاب خاک مناسب و توجه به شرایط اقلیمی تأثیر مستقیمی بر رشد و باردهی این درخت دارد.
نوع خاک مناسب برای کاشت درخت گیلاس
بهترین نوع خاک برای کاشت درخت گیلاس، خاکهای لومی شنی است که زهکشی خوبی دارند. ریشههای درختان گیلاس به صورت کم عمق و سطحی رشد میکنند، بنابراین به خاک با زهکشی و بافت مناسب تا عمق ۱.۵ متر نیاز دارند. نکته مهم دیگر اینکه خاک محل کاشت باید قلیایی باشد، نه اسیدی. pH مناسب برای کاشت گیلاس بین ۶.۵ تا ۷.۵ یا بین ۷ تا ۸ است.
درختان گیلاس رطوبت دائمی و زیاد را دوست ندارند. خاکهای سنگین با نگهداری زیاد آب، موجب پوسیدگی ریشه میشوند. برای بهبود کیفیت خاک میتوانید از کود حیوانی مناسب استفاده کنید.
نور، دما و اقلیم مورد نیاز
درختان گیلاس به حداقل ۶ تا ۸ ساعت نور مستقیم آفتاب در روز نیاز دارند. در مکانهایی که نور کافی ندارند، یا میوه تولید نمیکنند یا میوههای ترش تولید میکنند. نور آفتاب در شیرین شدن میوههای گیلاس نقش مهمی دارد.
از طرفی، درختان گیلاس برای تحریک گلدهی نیاز سرمایی دارند. آنها به ۹۰۰ تا ۱۸۰۰ ساعت سرمای موثر (۵ تا ۷ درجه سانتیگراد) نیاز دارند. گیلاس ترش به ۶۰۰ تا ۱۳۰۰ ساعت سرما در دمای زیر ۷ درجه نیاز دارد.
مناسبترین اقلیم برای رشد درخت گیلاس، مناطق معتدل و نیمه سردسیری است. این مناطق در عرضهای جغرافیایی ۳۵ تا ۵۵ درجه شمالی و جنوبی قرار دارند و زمستانهای سخت و یخبندان ندارند. بهترین ارتفاع برای کاشت گیلاس بین ۸۰۰ تا ۱۸۰۰ متر از سطح دریاست.
زمان کاشت درخت گیلاس در مناطق مختلف
زمان کاشت درخت گیلاس به شرایط آب و هوایی منطقه بستگی دارد. در مناطق سردسیر، بهترین زمان کاشت نهال، اواخر زمستان یا اوایل بهار است، حدود سه هفته قبل از بیداری درختان از خواب زمستانی. کاشت در ابتدای پاییز در این مناطق توصیه نمیشود، زیرا نهال قدرت مقابله با سرمای زمستان را ندارد.
برعکس، در مناطق معتدل و گرم، فصل پاییز بهترین زمان برای کاشت است. در این مناطق، نهال قبل از رسیدن فصلهای گرم به محیط جدید عادت میکند و ریشههای خود را محکم میسازد.
هنگام انتخاب تاریخ کاشت، حتماً با اداره هواشناسی منطقه هماهنگ باشید تا روزهای بدون باد، طوفان و بارندگی را برای کاشت انتخاب کنید.
مراحل کاشت و آبیاری اولیه
پس از آمادهسازی بذر یا انتخاب نهال مناسب، اکنون زمان کاشت فرا رسیده است. در این مرحله، انجام صحیح فرآیند کاشت و آبیاری اولیه نقش تعیینکنندهای در موفقیت پرورش درخت گیلاس دارد.
نحوه کاشت بذر یا نهال در زمین یا گلدان
برای کاشت نهال گیلاس، ابتدا ریشهها را به مدت یک تا دو ساعت در آب خیس کنید تا زمان حفر خاک، ریشهها خشک نشوند. از خیساندن ریشهها بیش از شش ساعت خودداری کنید و هرگز آنها را در معرض دمای انجماد قرار ندهید.
گودالهای کاشت باید عمقی بین ۷۰ تا ۹۰ سانتیمتر و پهنای ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتر داشته باشند. توجه داشته باشید که اندازه گودال نباید خیلی بزرگتر از ریشه نهال باشد.
برای کاشت در گلدان، عمق آن باید حداقل ۲۰ سانتیمتر باشد. پس از قرار دادن نهال در گودال، اطراف ریشهها را با ترکیبی از خاک، کود گیاهی و کمپوست پر کنید و سپس خاک اطراف درخت را فشرده نمایید.
فاصله مناسب بین درختان گیلاس
درختان گیلاس برای رشد و میوهدهی با کیفیت، نیازمند دریافت نور کافی و اکسیژن هستند. فاصله کاشت بین درختان تأثیر مستقیمی روی میزان دریافتی نور دارد.
برای درختان نرمال، فاصله ۹×۹ متر و برای درختان پاکوتاه، حداقل ۴×۴ متر فضا مناسب است. بسته به گونه و اندازه نهایی درخت، معمولاً فاصله بین ۴ تا ۶ متر برای کاشت مناسب است. بین درختان کوچک گیلاس فاصله ۴ متری و بین درختان متوسط، ۸ متر فاصله توصیه میشود.
آبیاری و تغذیه درخت گیلاس در سال اول
آبیاری مناسب در سال اول بسیار مهم است. هفته اول روزانه بهطور عمیق، هفته دوم دو تا سه بار آبیاری عمیق انجام دهید. پس از هفته دوم، در اولین هفته هر فصل، یک هفته کامل آبیاری کنید.
به طور متوسط در سال اول، هر دو هفته یکبار و در فصول گرم هر هفته یکبار آبیاری لازم است. بهترین زمان آبیاری صبح زود قبل از گرم شدن هوا یا بعدازظهر پس از خنک شدن هوا است. آبیاری قطرهای مناسبترین روش برای درختان گیلاس محسوب میشود.
در ماه فوریه، با کود دامی یا کمپوست باغی پوسیده مالچدهی کنید و تا پایان ماه مارس مرتباً با کود عمومی تغذیه نمایید. درختان گیلاس در یک سال حدود ۷۰۰ متر مکعب آب نیاز دارند.
مراقبتهای بلندمدت و افزایش باردهی
[caption id="attachment_7195" align="aligncenter" width="675"]
کاشت درخت گیلاس[/caption]
نگهداری درست و منظم از درخت گیلاس پس از کاشت، کلید دستیابی به محصول فراوان و باکیفیت است. با رعایت چند اصل مهم، میتوانید از درخت خود بهترین بهره را ببرید.
هرس درخت گیلاس برای رشد بهتر
هرس یکی از مهمترین عملیات باغبانی است که تأثیر عمیقی روی فیزیولوژی درختان گیلاس میگذارد. این فرآیند به چهار نوع تقسیم میشود: هرس فرمدهی در سالهای اول، هرس تابستانه، هرس پاییزه و هرس زمستانه.
برای هرس فرمدهی در سال اول، نهال را از ارتفاع 80-100 سانتیمتری سربرداری کنید. در سال دوم، دو یا سه شاخه فرعی را از بالای جوانهای که به سمت خارج است، قطع کنید. سال سوم نیز مانند سال دوم عمل کنید. این کار به شکلگیری درختی خوشفرم با شاخههای محکم منجر میشود.
کوددهی مناسب در مراحل مختلف رشد
برنامه کوددهی درخت گیلاس شامل پنج مرحله کلیدی است: چالکود زمستانه، زمان تورم جوانهها، بعد از ریزش گلبرگها، دوره تشکیل تا رشد میوه و مرحله پس از برداشت.
در صورت استفاده از کود 10-10-10، مقدار 227 گرم برای هر درخت و در صورت استفاده از کود 5-10-10، مقدار 453 گرم برای هر درخت جوان گیلاس توصیه میشود. کودها را در فاصله 15-20 سانتیمتری از تنه درخت به کار ببرید تا از آسیب به ریشهها جلوگیری شود.
مقابله با آفات و بیماریهای رایج
مهمترین آفات درخت گیلاس عبارتند از: مگس گیلاس، کنه قرمز اروپایی، کرم سفید ریشه، سرخرطومی گیلاس و شتهها. برای مبارزه با مگس گیلاس، سمپاشی را هنگام نخودی شدن میوهها آغاز کنید.
همچنین، یخآب زمستانه و شخم بهاره برای کاهش جمعیت آفات بسیار مؤثر است. استفاده از کارتها و نوارهای زرد چسبنده نیز در کاهش آفات تأثیر مثبتی دارد.
گردهافشانی و محافظت از شکوفهها
با اینکه درخت گیلاس خودبارور است، اما برای باغهای تجاری، تقویت گردهافشانی ضروری است. از هر 9 ردیف، یک ردیف را به درختان گردهافشان اختصاص دهید.
برای افزایش گردهافشانی، شاخههای درخت را به محلول عسل آغشته کنید تا زنبورها جذب شوند. همچنین، میتوانید از روشهای گردهافشانی دستی و مکانیکی استفاده کنید.
روشهای جلوگیری از آسیب پرندگان
پرندگان میتوانند خسارات زیادی به محصول گیلاس وارد کنند. برای دور کردن آنها، اشیای براق مانند سیدی، ورقهای آلومینیومی، نوارهای پارچه سفید یا بادکنک را با فاصله 1.5 متر از هم به شاخهها آویزان کنید.
برای درختان کوچک تا متوسط، میتوانید از تور با چشمههای 6 تا 12 میلیمتری استفاده کنید. کاشت درخت توت در نزدیکی درختان گیلاس نیز راهکار خوبی است، زیرا پرندگان ترجیح میدهند از توت تغذیه کنند.
نتیجه گیری
کاشت درخت گیلاس تجربهای لذتبخش و پاداشدهنده است که با رعایت اصول صحیح، نتایج شگفتانگیزی به همراه خواهد داشت. همانطور که دیدیم، انتخاب روش مناسب کاشت بین بذر، نهال یا پیوند، نخستین گام مهم محسوب میشود. بیشک استفاده از نهالهای سالم و پیوندی برای کسانی که به دنبال نتیجه سریعتر هستند، گزینه بهتری است.
خاک مناسب با زهکشی خوب و pH متعادل، همراه با نور کافی آفتاب و شرایط اقلیمی مناسب، پایههای اصلی موفقیت در پرورش درخت گیلاس محسوب میشوند. بنابراین قبل از کاشت، بررسی دقیق شرایط محیطی باغچه یا زمین خود ضروری است.
آبیاری صحیح مخصوصاً در سال اول، تغذیه مناسب با کودهای مرغوب و هرس اصولی، عملکرد درخت را بهبود بخشیده و باردهی آن را افزایش میدهند. همچنین مقابله با آفات و بیماریها و محافظت از میوهها در برابر پرندگان، چالشهایی هستند که باید برای آنها راهکارهای مناسبی داشته باشیم.
صبر نیز عامل کلیدی دیگری است زیرا درختان گیلاس معمولاً بین ۳ تا ۵ سال زمان نیاز دارند تا به باردهی برسند. اما این صبر با برداشت میوههای شیرین و خوشمزه در سالهای آینده جبران خواهد شد.
درنهایت، پرورش درخت گیلاس فقط یک فعالیت باغبانی نیست، بلکه سرمایهگذاری بلندمدتی است که میتواند تا ۳۵ سال ثمربخش باشد. پس با رعایت اصول علمی و مراقبت مستمر، از داشتن درختانی سالم، زیبا و پربار لذت ببرید.
دیدگاه شما چیه؟
نظرت برامون خیلی ارزشمنده! تجربه یا دیدگاهت رو درباره این مطلب بنویس 🌱