علائم سوختگی باکتریایی لوبیا و نحوه درمان

سوختگی باکتریایی لوبیا می‌تواند تا ۸۰ درصد محصول شما را نابود سازد. این بیماری مخرب که توسط باکتری Xanthomonas axonopodis pv. phaseoli ایجاد می‌شود، در سالیان اخیر خسارات زیادی را به مناطق لوبیاکاری غرب کشور وارد کرده است.

آفت سوختگی لوبیا در شرایط گرم و مرطوب یا در مزارع موجود در مناطق گرم شایع می‌باشد. علاوه بر این، وجود زخم روی گیاه، بارش باران توأم با باد یا آبیاری بارانی و دمای ۲۸ تا ۳۰ درجه سلسیوس باعث شیوع این بیماری می‌شود. در واقع، سوختگی باکتریایی لوبیا در دمای ۲۸ تا ۳۲ درجه سانتیگراد بیشترین خسارت را وارد می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که این بیماری می‌تواند به‌طور متوسط منجر به کاهش عملکرد به میزان ۳۳٫۲ درصد شود.

شما باید بدانید که سه نوع سوختگی برگ بر اثر باکتری‌ها در لوبیا ایجاد می‌شود: بلایت معمولی با عامل Xanthomonas campestris pv. phaseoli، بلایت هاله‌ای ناشی از Pseudomonas syringae pv. phaseolicola و لکه‌قهوه‌ای باکتریایی ناشی از P. syringae pv. syringae. در این مقاله با علائم و روش‌های درمان این بیماری آشنا خواهید شد.

شناخت عامل بیماری و انواع سوختگی باکتریایی لوبیا

در این بخش با عوامل مختلف بیماری‌زای سوختگی باکتریایی لوبیا آشنا می‌شوید. این آگاهی برای تشخیص دقیق و درمان مؤثر ضروری است.

بیماری های لوبیا از علائم اولیه تا درمان قطعی

Xanthomonas axonopodis pv. phaseoli در سوختگی معمولی

باکتری زانتوموناس اگزانوپودیس پتوار فازئولی عامل اصلی بیماری سوختگی معمولی لوبیاست که یکی از مهم‌ترین بیماری‌های این محصول به‌شمار می‌آید. این بیماری از استان‌های مرکزی، لرستان، اصفهان و زنجان در ایران گزارش شده است. میزان خسارت این بیماری در مناطق مرطوب و مزارع با آبیاری بارانی بسیار زیاد و در شهرستان اراک تا ۸۰ درصد گزارش شده است.

اصلی‌ترین منبع گسترش این بیماری، کاشت بذور لوبیای آلوده می‌باشد. همچنین بقایای گیاهی آلوده، زندگی اپی‌فیتی روی گیاهان غیرمیزبان و علف‌های هرز از دیگر راه‌های مهم انتقال بیماری هستند.

Pseudomonas syringae و لکه قهوه‌ای

دو نوع بیماری دیگر توسط باکتری سودوموناس سیرینگه ایجاد می‌شود: لکه قهوه‌ای باکتریایی (ناشی از P. syringae pv. syringae) و بلایت هاله‌ای (ناشی از P. syringae pv. phaseolicola).

لکه قهوه‌ای باکتریایی عمدتاً روی بقایای گیاهان آلوده و علف‌های هرز زمستان‌گذرانی می‌کند و به‌ندرت از طریق بذر منتقل می‌شود. برخلاف سوختگی معمولی، بلایت هاله‌ای لوبیا در شرایط خنک (۱۸ تا ۲۲ درجه سانتی‌گراد) توسعه می‌یابد.

علامت مشخصه بلایت هاله‌ای، وجود هاله‌ای بزرگ، رنگ‌پریده و مایل به زرد در اطراف لکه‌هاست که به برگ‌ها ظاهری زرد می‌دهد. در حالی که در سوختگی معمولی و لکه قهوه‌ای، هاله زرد باریک‌تر است.

تفاوت علائم در شرایط آب‌وهوایی مختلف

شرایط آب و هوایی تأثیر مستقیمی بر شیوع انواع مختلف سوختگی باکتریایی دارد. سوختگی معمولی لوبیا در شرایط آب و هوایی گرم‌تر (دمای ۲۸ تا ۳۲ درجه سانتی‌گراد) بیشترین خسارت را وارد می‌کند و می‌تواند در این شرایط تا ۸۰ درصد محصول را نابود سازد.

از سوی دیگر، دو بیماری لکه قهوه‌ای و بلایت هاله‌ای در شرایط خنک‌تر متداول‌تر هستند. به‌ویژه بلایت هاله‌ای که در محدوده دمایی ۱۸ تا ۲۲ درجه سانتی‌گراد بهتر رشد می‌کند.

رطوبت بالا برای هر سه نوع بیماری ضروری است، اما اثر آن در دماهای مختلف متفاوت است. بنابراین تشخیص نوع سوختگی با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه می‌تواند به شما در انتخاب روش مناسب مبارزه کمک کند.

کاشت لوبیا : از دانه تا برداشت موفق

علائم سوختگی باکتریایی در بخش‌های مختلف گیاه

تشخیص دقیق علائم سوختگی باکتریایی لوبیا در بخش‌های مختلف گیاه، نخستین گام برای مدیریت موفق این بیماری است. هر قسمت از گیاه، نشانه‌های متفاوتی را نمایان می‌سازد که شناخت آنها به شما کمک می‌کند تا سریع‌تر اقدامات کنترلی را آغاز کنید.

لکه‌های آب‌سوخته با هاله زرد روی برگ‌ها

نخستین علائم بیماری سوختگی باکتریایی لوبیا در سطح زیرین برگ‌ها ظاهر می‌شود. در ابتدا، لکه‌های کوچک آب‌سوخته شکل می‌گیرند که به‌تدریج بزرگ‌تر می‌شوند و به‌هم می‌پیوندند. با گذشت زمان، این لکه‌ها خشک شده و هاله‌ای زرد رنگ اطراف آنها را احاطه می‌کند. در سوختگی معمولی لوبیا، این هاله باریک‌تر است، درحالی‌که در بلایت هاله‌ای، هاله‌ای بزرگ و زرد مایل به سبز با پهنای حدود ۱۰ میلی‌متر یا بیشتر مشاهده می‌شود [91، 112].

لکه‌های قهوه‌ای و ترک‌خورده روی ساقه

در ساقه گیاه، علائم ابتدا به‌صورت لکه‌های تیره رنگ بروز می‌کند. با پیشرفت بیماری، این لکه‌ها حالت فرورفته پیدا کرده، قهوه‌ای می‌شوند و معمولاً ترک می‌خورند. نکته مهم اینکه این لکه‌ها اغلب در پیرامون اولین گره ساقه تولید می‌شوند و در مراحل میانی رشد، می‌توانند ارتباط ساقه و ریشه را قطع کنند. در شرایط مرطوب، از این ترک‌ها تراوش‌های باکتریایی خارج می‌شود که منبع مهمی برای گسترش بیماری در مزرعه محسوب می‌گردد.

تغییر رنگ و چروکیدگی غلاف‌ها

روی غلاف‌ها، بیماری به‌شکل لکه‌های گرد، فرورفته و قهوه‌ای رنگ ظاهر می‌شود. در سوختگی معمولی، لکه‌های مدور قرمز تیره تا تیره دیده می‌شود، اما در بلایت هاله‌ای، لکه‌ها ابتدا سبز رنگ و آب‌سوخته بوده و سپس به لکه‌های قهوه‌ای با حاشیه تیره تبدیل می‌شوند. با پیشرفت بیماری، دستگاه آوندی غلاف آلوده شده که می‌تواند به آلودگی دانه‌ها منجر شود.

آلودگی بذر و کاهش کیفیت دانه

در مراحل پیشرفته بیماری، باکتری به بذر نفوذ کرده و باعث تغییر رنگ و چروکیدگی آن می‌شود. بذرهای آلوده به رنگ زرد تا قهوه‌ای در می‌آیند و به‌مرور چروکیده شده و قدرت جوانه‌زنی خود را از دست می‌دهند. در بعضی موارد، ممکن است بذرها کاملاً تشکیل نشوند یا بپوسند. گاهی نیز بذرها ظاهراً سالم به‌نظر می‌رسند ولی حامل باکتری هستند که این امر خطر انتقال بیماری در کشت‌های بعدی را افزایش می‌دهد. در حقیقت، کشت یک بذر آلوده می‌تواند منجر به آلوده شدن یک مزرعه کامل گردد.

مراحل گسترش بیماری در مزرعه

چرخه زندگی باکتری عامل سوختگی لوبیا شامل مراحل مختلفی است که شناخت آنها برای مبارزه مؤثر ضروری می‌باشد.

زمستان‌گذرانی باکتری در بذر و بقایای گیاهی

باکتری‌های عامل سوختگی لوبیا قادرند در بذر، بقایای گیاهی آلوده، علف‌های هرز و خاک زمستان‌گذرانی کنند. بذرهای آلوده مهم‌ترین منشأ آلودگی هستند و باکتری می‌تواند بیش از ۴ سال در بذر لوبیا زنده بماند. نکته قابل توجه اینکه یک بذر آلوده در بین ۱۶ هزار بذر سالم در شرایط مناسب آب و هوایی می‌تواند باعث اپیدمی شود.

انتقال از برگ لپه‌ای به برگ‌های اصلی

در هر سه نوع سوختگی باکتریایی، باکتری‌ها از بذر به برگ‌های لپه‌ای منتقل می‌شوند و آن‌ها را آلوده می‌کنند. سپس از این برگ‌ها به برگ‌های دیگر یا آوندهای گیاه می‌رسند و موجب آلودگی سیستمیک و تولید لکه در برگ و ساقه می‌شوند.

حرکت باکتری در آوندهای چوبی

پس از نفوذ، باکتری‌ها بین سلول‌های گیاه حرکت کرده و باعث فروپاشی آنها می‌شوند. چنین سلول‌های تخریب‌شده‌ای مورد هجوم باکتری قرار می‌گیرند و با هضم شدن، حفره‌هایی در برگ ایجاد می‌شود. باکتری‌ها با قرار گرفتن در آوندهای چوبی به‌سرعت تکثیر یافته و به بالا و پایین لوله آوندی و داخل برگ‌ها حرکت می‌کنند.

نقش زخم‌ها و روزنه‌ها در نفوذ باکتری

باکتری عامل بیماری در صورت وجود رطوبت در اندام‌های هوایی لوبیا به راحتی وارد بافت‌های گیاهی می‌شود. ورود باکتری‌ها به درون گیاه بیشتر از میان زخم‌هایی است که به‌طور طبیعی ایجاد شده‌اند. این زخم‌ها توسط شرایط نامساعد جوی، انسان، ابزار و ماشین‌آلات، حشرات و نماتدها ایجاد می‌شوند. همچنین، باکتری‌ها می‌توانند از طریق منافذ طبیعی مانند روزنه‌ها، عدسک‌ها و اسکار برگی وارد گیاه شوند.

آفات لوبیا از تشخیص تا درمان کامل

روش‌های درمان و پیشگیری از آفت سوختگی لوبیا

پیشگیری از سوختگی باکتریایی لوبیا بسیار مقرون به صرفه‌تر از درمان آن است. با رعایت اصول زیر، می‌توانید مزرعه خود را از این آفت خطرناک محافظت کنید.

استفاده از بذر سالم و گواهی‌شده

بذر آلوده مهم‌ترین عامل انتقال و انتشار بیماری در فواصل نزدیک و دور است. تهیه بذور گواهی‌شده و عاری از بیماری، نخستین گام مؤثر در مدیریت مبارزه با سوختگی باکتریایی لوبیا محسوب می‌شود. به عبارت دیگر، استفاده از بذر سالم بهترین روش پیشگیری است، زیرا سموم شیمیایی معمولاً مقرون به صرفه نیستند.

تناوب زراعی با گیاهان غیرمیزبان

تناوب زراعی لوبیا با محصولات غیرحساس به مدت ۲ تا ۳ سال بسیار مؤثر است. گیاهانی مانند:

• گندم و جو

• ذرت و سورگوم

• آفتابگردان

این روش فشار بیماری را در خاک کاهش می‌دهد و از کشت متوالی لوبیا در یک زمین باید خودداری شود.

ضدعفونی خاک و ادوات کشاورزی

قبل از شروع کاشت، تمام تجهیزات کشاورزی باید کاملاً نظافت و ضدعفونی شوند. آفتاب‌دهی خاک با پوشش پلاستیکی، علاوه بر نابودی عوامل بیماری‌زا، باعث افزایش موجودات مفید خاک می‌شود.

اجتناب از آبیاری بارانی در مناطق مرطوب

آبیاری بارانی به دلیل تأمین رطوبت در اندام‌های هوایی لوبیا، به شدت بیماری را گسترش می‌دهد. در مناطق با سابقه آلودگی، از سیستم‌های آبیاری بارانی استفاده نکنید یا زمان آبیاری را به شب که دمای هوا پایین است، انتقال دهید. همچنین توصیه می‌شود کشت مزارع بذری لوبیا در مناطق خشک با آبیاری سطحی انجام شود.

استفاده از قارچ‌کش‌های مس‌دار مانند بردوفیکس

سم‌پاشی با سموم مسی مانند اکسی کلرور مس (۲ کیلوگرم در هکتار) به محض مشاهده اولین علائم بیماری و در صورت لزوم تکرار آن، می‌تواند از گسترش بیماری جلوگیری کند. استفاده از بردوفیکس به صورت زیر توصیه می‌شود:

• ضدعفونی بذر قبل از کاشت با نسبت ۱۰ در هزار

• ضدعفونی خاک بلافاصله بعد از کاشت با نسبت ۱۰ در هزار

• سم‌پاشی با نسبت ۵ در هزار در هنگام باز شدن اولین برگ‌ها، قبل از گلدهی و بعد از گلدهی

حذف سریع گیاهان آلوده از مزرعه

اگر یکی از گیاهان آلوده شود، بهترین کار حذف سریع آن از محیط است تا بیماری گسترش پیدا نکند. گیاهان آلوده را جمع‌آوری کرده و بسوزانید. این روش به خصوص برای بیماری‌های باکتریایی که درمان مستقیم ندارند، بسیار مؤثر است.

سوالات متداول

[faq_accordion]