نحوه کاشت هویج و پرورش آن

آیا می‌دانستید هویج می‌تواند از قطر ۲ تا ۶ سانتی متر و طول ۶ تا ۹۰ سانتی متر رشد کند؟ کاشت هویج، این گیاه علفی دو لپه‌ای با ریشه حجیم، فرآیندی ساده اما نیازمند توجه به جزئیات است.

از زمان کاشت تا برداشت هویج تنها ۲.۵ ماه طول می‌کشد و برای انواع زودرس حتی به ۲ ماه هم می‌رسد. این سبزی ریشه‌ای در تاریخ کشاورزی قدمتی طولانی دارد و در اروپا از حدود قرن دوازدهم در رنگ‌های متنوعی مانند قرمز، زرد، نارنجی، بنفش و سفید ظاهر شده است.

کاشت بذر هویج بسیار آسان است و می‌توانید آن را در باغ، جعبه‌های کاشت یا حتی گلدان‌های بزرگ پرورش دهید. همچنین این گیاه به عنوان یک سبزی ریشه‌ای، مکان‌های سایه‌دار را نیز به خوبی تحمل می‌کند.

برای عملکرد مطلوب، هویج به میانگین دمایی ۱۶ تا ۱۸ درجه سانتی‌گراد نیاز دارد و با مدیریت صحیح، می‌توانید عملکردی بین ۴۰ تا ۸۰ تن در هکتار داشته باشید. در این مقاله، تمام نکات ضروری برای کاشت، داشت و برداشت موفق هویج را به شما آموزش خواهیم داد.

کاشت بلوبری در گلدان

آشنایی با گیاه هویج و شرایط رشد

هویج با نام علمی Daucus carota از خانواده چتریان (Umbelliferae) یکی از محبوب‌ترین سبزیجات ریشه‌ای در جهان است. تاریخچه این گیاه به هزاران سال پیش برمی‌گردد که نخستین بار در آسیای مرکزی و کشورهای خاورمیانه کشت شده است.

[caption id="attachment_6148" align="aligncenter" width="675"]

کاشت هویج[/caption]

ویژگی‌های گیاه هویج

هویج گیاهی دوساله است که در سال اول رشد رویشی داشته و ریشه ضخیم همراه با برگ‌های روزتی تولید می‌کند. در سال دوم، اندام‌های زایشی آن رشد کرده و تولید گل و بذر می‌نماید. ریشه هویج دارای دو ناحیه مشخص است: حلقه خارجی که محل ذخیره بتاکاروتن و قند است و حلقه داخلی شامل آوند چوبی ثانویه و مغز هویج. عریض بودن حلقه خارجی و نازک بودن حلقه داخلی از صفات کیفی هویج مرغوب محسوب می‌شود.

هویج در رنگ‌های متنوعی مانند نارنجی، زرد، سفید، قرمز، ارغوانی و حتی سیاه (ارغوانی بسیار تیره) یافت می‌شود. بیشترین مقدار کاروتن در سلول‌های قدیمی لایه خارجی ذخیره می‌شود و هر چه رنگ هویج نارنجی‌تر باشد، ارزش غذایی آن بیشتر است.

شرایط اقلیمی مناسب برای رشد

هویج جزء گیاهان فصل خنک محسوب می‌شود و طالب آب و هوای معتدل است. این گیاه را می‌توان در دو نوبت بهاره و پاییزه کشت کرد. در مناطق نیمه قطبی مانند سوئد، فنلاند و آلاسکا و همچنین در ارتفاعات ۱۰۰۰ تا ۳۰۰۰ متری کاستاریکا و مناطق کوهستانی گواتمالا نیز کشت می‌شود.

برای پرورش هویج در مناطق گرمسیری، شب‌های خنک ضروری است. هویج در هوای کمی یخبندان تا اندازه‌ای مقاومت می‌کند، اما گرما و خشکی به آن آسیب می‌رساند. این گیاه بهترین رشد خود را در خاک‌های عمیق، سست، پوک، لومی و لومی شنی دارد و زمین آن باید از زهکشی خوبی برخوردار باشد.

تأثیر دما و نور بر کیفیت محصول

دما تأثیر بسزایی بر کیفیت، رنگ و شکل هویج دارد. بهترین دما برای رشد هویج بین ۱۶ تا ۲۴ درجه سانتی‌گراد است. در دمای کمتر از ۱۲ درجه سانتی‌گراد، رشد هویج کم‌کم متوقف می‌شود و این امر باعث کمبود رنگ در ریشه آن می‌گردد.

از طرفی، در دمای بیش از ۲۷ درجه سانتی‌گراد، طول ریشه هویج کوتاه می‌شود و از مرغوبیت آن کاسته می‌گردد. در دمای بیش از ۲۱ درجه، ریشه‌ها کوتاه شده و در دمای کمتر از ۱۵ درجه سانتی‌گراد، ریشه طولانی و کم‌رنگ می‌شود. همچنین تولید هویج در هوای گرم سبب تلخ شدن ریشه و چوبی شدن محصول می‌گردد.

میزان رطوبت خاک نیز در شکل و فرم ریشه هویج مؤثر است. در شرایط رطوبت کم، ریشه هویج طولانی و در رطوبت زیاد، کوتاه می‌گردد. به طور کلی، هویج برای رشد مطلوب به شرایط ثابتی بدون نوسانات گسترده در دما و رطوبت نیاز دارد.

آماده‌سازی زمین و بستر کاشت

موفقیت در پرورش هویج با آماده‌سازی صحیح بستر کاشت آغاز می‌شود. برخلاف بسیاری از سبزیجات دیگر، هویج نیازمند توجه ویژه به شرایط خاک است زیرا ریشه آن مستقیماً از کیفیت بستر کاشت تأثیر می‌پذیرد.

انتخاب خاک مناسب برای کاشت هویج

[caption id="attachment_6172" align="aligncenter" width="675"]

خاک مناسب کاشت هویج[/caption]

خاک ایده‌آل برای کاشت هویج، خاک لومی شنی با زهکشی مناسب و اسیدیته بین ۶ تا ۷ است. این نوع خاک به ریشه‌های هویج اجازه می‌دهد تا به‌طور مستقیم رشد کنند و ضخیم‌تر شوند، بدون اینکه با مقاومت خاک روبرو شوند. خاک‌های سنگین یا دارای سنگ‌های درشت، مانع رشد ریشه‌های صاف و منظم شده و از بازارپسندی محصول می‌کاهد.

برای بهبود خاک‌های سنگین، افزودن مواد آلی بهترین راه‌حل است. در خاک‌های بسیار فشرده، ریشه به صورت مخروطی و در خاک‌های نرم، نازک و بلند می‌شود. علاوه بر این، هویج برای عملکرد بهتر به فسفر کافی نیاز دارد و منطقه جذب آن نسبتاً کوچک است.

نحوه آماده‌سازی زمین یا گلدان

برای کاشت در زمین، ابتدا باید شخم عمیق تا عمق ۳۰ سانتی‌متر انجام شود تا نفوذ ریشه‌ها محدود نشود. سپس به هر هکتار ۲۵ تا ۳۰ تن کود حیوانی پوسیده در پاییز اضافه کنید. هویج برای عملکرد خوب به ۷۰ تا ۱۲۰ کیلوگرم ازت، ۳۰ تا ۳۵ کیلوگرم فسفر و ۱ تا ۵ کیلوگرم پتاس در هکتار نیاز دارد.

برای کاشت در گلدان، از مخلوطی از خاک لومی شنی، کمپوست تجزیه شده و شن و ماسه استفاده کنید. گلدان باید عمق حداقل ۳۰ سانتی‌متر داشته باشد و در کف آن سوراخ‌های کافی برای خروج آب اضافی تعبیه شود. قبل از استفاده، گلدان را با آب گرم و صابون بشویید تا از آلودگی و حمله آفات جلوگیری شود.

بهترین زمان کاشت هویج در مناطق مختلف

زمان کاشت هویج بستگی به شرایط آب و هوایی منطقه دارد. در مناطق سردسیر، پس از رفع سرمای بهاره در بهار است، در حالی که در مناطق گرمسیر در پاییز و زمستان مناسب‌تر است. در شرایط اقلیمی کرج، می‌توان در فروردین ماه برای هویج زودرس و تا اواخر اردیبهشت برای هویج دیررس اقدام به کاشت کرد.

در برخی مناطق، بذر هویج بهاره را در پاییز می‌کارند تا در اولین فرصت بهار که هوا گرم می‌شود، سبز شده و رشد کند. ارقام زودرس باید در اوایل اسفند ماه و انواع اصلی در اواسط اسفند کاشته شوند. به این نکته توجه کنید که دانه‌های هویج سرما را نمی‌توانند تحمل کنند.

روش کاشت بذر هویج و مراقبت‌ها

پس از آماده‌سازی زمین، مرحله مهم کاشت بذر هویج آغاز می‌شود. روش‌های کاشت و مراقبت صحیح، تأثیر مستقیمی بر کیفیت و کمیت محصول نهایی دارد.

روش کاشت بذر هویج در زمین باز

کاشت هویج باید به‌صورت مستقیم در زمین اصلی انجام شود. بذرها را در عمق ۰.۵ تا ۱ سانتی‌متر در خاک قرار دهید. فاصله بین ردیف‌ها برای هویج زودرس ۲۵ سانتی‌متر و برای هویج‌های دیررس ۳۰ تا ۳۵ سانتی‌متر در نظر بگیرید. در کاشت ردیفی، می‌توانید بذرها را به آرامی روی ردیف‌ها پخش کرده و سپس با خاک بپوشانید. برای مشخص شدن خطوط کاشت، می‌توانید بذر هویج را با بذر تربچه مخلوط کنید تا تربچه‌ها که سریع‌تر سبز می‌شوند، محل کاشت را نشان دهند.

[caption id="attachment_6150" align="aligncenter" width="675"]

کاشت هویج با بذر[/caption]

کاشت هویج در گلدان یا فضای کوچک

برای کاشت هویج در گلدان، ظرفی با عمق حداقل ۳۰ سانتی‌متر انتخاب کنید. گلدان باید زهکشی مناسب داشته باشد تا از پوسیدگی ریشه جلوگیری شود. خاک گلدان باید سبک و شنی بوده و هیچ قطعه سنگی در آن نباشد تا هویج‌ها بتوانند به راحتی در عمق خاک رشد کنند. بذرها را در سوراخ‌هایی به عمق ۱ تا ۳ سانتی‌متر و با فاصله ۷ تا ۸ سانتی‌متر از یکدیگر بکارید. روی بذرها را با لایه نازکی از خاک بپوشانید و کمی فشار دهید.

آبیاری، نور و تغذیه در طول رشد

هویج به آبیاری منظم نیاز دارد. خاک را مرطوب نگه دارید، اما از غرقابی شدن آن جلوگیری کنید. آبیاری بیش از حد باعث کمرنگ شدن هویج و آبیاری کم باعث تلخ و تند شدن آن می‌شود. در گلدان، روزی دوبار آبیاری کنید و اجازه ندهید که خاک خشک شود. نور کافی برای رشد هویج ضروری است. قرار دادن گیاه در مکانی که روزانه حداقل شش ساعت نور دریافت می‌کند، رشد را افزایش می‌دهد. از کودهای با نیتروژن کم استفاده کنید، زیرا نیتروژن زیاد باعث رشد برگ‌ها به جای ریشه می‌شود.

تنک کردن و کنترل علف‌های هرز

تنک کردن بوته‌ها را در دو مرحله انجام دهید: مرحله اول زمانی که بوته‌ها ۴ برگه شدند و مرحله دوم وقتی که قطر طوقه هویج به ۰.۵ تا ۲ سانتی‌متر رسید. فاصله نهایی بین بوته‌ها باید بین ۵ تا ۱۰ سانتی‌متر باشد. کنترل علف‌های هرز در اوایل فصل رشد بسیار مهم است. دوره بحرانی کنترل علف‌های هرز تا مرحله ۴ برگی یا حتی ۱۲ برگی هویج ادامه می‌یابد. علف‌های هرز علاوه بر کاهش عملکرد، باعث تغییر شکل و بدفرمی ریشه‌های هویج می‌شوند. سله‌شکنی پس از هر آبیاری ضروری است، اما مراقب باشید به ریشه‌ها آسیب نرسانید.

برداشت، نگهداری و نکات نهایی

مرحله نهایی در چرخه پرورش هویج، برداشت صحیح و نگهداری مناسب است که تأثیر مستقیمی بر کیفیت و ماندگاری محصول دارد.

[caption id="attachment_6147" align="aligncenter" width="675"]

برداشت هویج[/caption]

زمان مناسب برداشت هویج

برای برداشت هویج تازه، زمانی که قطر ریشه‌ها در محل طوقه به ۲.۵ تا ۳.۵ سانتی‌متر رسید، اقدام کنید. نشانه دیگر زمان برداشت، تغییر رنگ برگ‌ها از سبز به زرد است. ارقام زودرس را می‌توانید هنگامی که هنوز جوان هستند و طول آنها به ۸-۱۰ سانتی‌متر رسیده برداشت کنید. به طور کلی، از کاشت تا برداشت هویج حدود ۲.۵ ماه طول می‌کشد. اگر هویج را بیش از حد در زمین نگه دارید، خشبی و نامرغوب شده و شکاف برمی‌دارد.

نحوه برداشت بدون آسیب به ریشه

برای برداشت آسان، یک یا دو روز قبل زمین را آبیاری کنید تا خاک نرم شود. در خاک‌های سنگین از چنگک برای درآوردن ریشه استفاده کنید. بهترین زمان روز برای برداشت، هنگام غروب آفتاب و شب است که از حمله پشه هویج جلوگیری می‌شود. بلافاصله پس از خارج کردن هویج از زمین، برگ‌ها را قطع کنید زیرا تا زمانی که برگ‌ها روی ریشه باشند، رطوبت و تغذیه خود را از ریشه تأمین می‌کنند.

شرایط نگهداری و انبارداری هویج

بهترین شرایط برای انبارداری هویج، دمای صفر تا یک درجه سانتی‌گراد و رطوبت نسبی ۹۰ تا ۹۵ درصد است. همچنین تهویه مناسب ضروری است. در این شرایط می‌توان هویج را ۴ تا ۶ ماه نگهداری کرد. برای نگهداری طولانی‌مدت، ریشه‌ها را در لایه‌های ماسه قرار دهید. هویج خام را می‌توان تا ۲۱ روز در دمای اتاق یا حدود دو ماه در دمای خنک نگهداری کرد.

مشکلات رایج و راهکارهای پیشگیری

پشه هویج از طریق بوی برگ‌های آسیب‌دیده جذب بوته هویج می‌شود. استفاده از پوشش مالچ می‌تواند مانع تخم‌گذاری پشه‌ها شود. بیماری‌های قارچی و باکتریایی مانند بیماری برگ آلترناریا، سوختگی برگ باکتریایی و پوسیدگی سیاه هویج را کنترل کنید. استفاده از کود حیوانی تازه باعث شاخه‌ای شدن ریشه‌ها می‌شود. سفیدی روی هویج نشانه خشک شدن است اما هنوز قابل خوردن می‌باشد.

نکات کلیدی کاشت هویج

کاشت و پرورش هویج با رعایت اصول صحیح، فرآیندی ساده و پربازده است که در مدت ۲.۵ ماه محصولی باکیفیت تولید می‌کند.

• خاک لومی شنی با زهکشی مناسب و pH بین ۶-۷ برای رشد مستقیم ریشه‌ها ضروری است.

• دمای ۱۶-۲۴ درجه سانتی‌گراد بهترین شرایط رشد را فراهم می‌کند و از تلخی محصول جلوگیری می‌نماید.

• بذرها را در عمق ۰.۵-۱ سانتی‌متر با فاصله ۵-۱۰ سانتی‌متری کاشته و آبیاری منظم انجام دهید.

• تنک کردن بوته‌ها در مرحله ۴ برگی و کنترل علف‌های هرز تا ۱۲ برگی حیاتی است.

• برداشت هنگام رسیدن قطر ریشه به ۲.۵-۳.۵ سانتی‌متر و نگهداری در دمای ۰-۱ درجه با رطوبت ۹۰-۹۵٪

با رعایت این نکات، می‌توانید هویج‌هایی با کیفیت عالی در باغچه، گلدان یا حتی فضاهای کوچک پرورش دهید و از محصولی تازه و خانگی بهره‌مند شوید.

"Carrots are cool season vegetables that prefer sunny locations and fertile, deep, well-drained soils. … Plant 2-3 weeks before the last frost. Carrots taste best when plants grow rapidly and mature before the heat of summer. Avoid water or fertilizer stress during growth."

ترجمه فارسی

«هویج‌ها سبزیجاتی هستند که در فصل‌های خنک رشد می‌کنند و خاک‌هایی عمیق، غنی، با زهکشی خوب و در مکان‌های آفتابی را ترجیح می‌دهند. … دانه‌ها را ۲ تا ۳ هفته قبل از آخرین یخبندان بکارید. هویج‌ها خوش‌طعم‌تر هستند وقتی رشد سریع دارند و پیش از گرمای تابستان کامل می‌شوند. در طول رشد، از تنش آبی یا تغذیه‌ای پرهیز کنید.»

سوالات متداول

[faq_accordion]

منابع خارجی :

rhs

-

almanac

-

extension