نحوه کاشت سیر تا پرورش و برداشت محصول پر سود
آیا میدانستید کاشت سیر، این گیاه پرخاصیت، در بیش از 80% موارد توسط کشور چین انجام میشود؟ سیر گیاهی تک لپه، علفی و چند ساله از تیره لاله است که بیش از 2000 سال در سراسر جهان کشت میشود. بومی آسیای جنوبی، آسیای مرکزی و شمال شرقی ایران، این گیاه امروزه به یکی از پرکاربردترین ادویهها در آشپزخانههای جهان تبدیل شده است.
نحوه کاشت سیر بسیار آسان است، اگرچه به شرایط خاصی برای رشد بهینه نیاز دارد. برای مثال، سیر برای رشد به دمای خنک بین 9 تا 28 درجه سانتیگراد نیاز دارد و به عنوان گیاهی روز بلند، برای تشکیل غده به حدود پانزده ساعت دوره نوری احتیاج دارد.
همچنین زمان کاشت سیر معمولاً در پاییز است و عمق مناسب برای کاشت حبههای سیر بین 5 تا 7 سانتیمتر میباشد. با این حال، بهترین زمان کاشت این محصول با منطقه جغرافیایی و آبوهوایی شهر شما ارتباط مستقیم دارد.
در این مقاله، تمام مراحل کاشت سیر در باغچه را به شما آموزش میدهیم تا بتوانید از پرورش این گیاه ارزشمند که نسبت به سایر محصولات کشاورزی درآمد بالاتری دارد، لذت ببرید.
شناخت شرایط مناسب برای کاشت سیر
[caption id="attachment_5942" align="aligncenter" width="675"]
کاشت سیر[/caption]
برای موفقیت در کاشت سیر، نیاز است شرایط محیطی مناسب آن را بشناسید. سیر گیاهی با نیازهای ویژه است که با تأمین دقیق این شرایط، میتوانید به برداشت مطلوب دست یابید.
مرحله رشد | دمای ایدهآل (°C) | نیاز نوری | نیاز آبی | توضیحات |
|---|---|---|---|---|
جوانهزنی | 15–20 | حداقل 6 ساعت نور مستقیم | آبیاری منظم، رطوبت متعادل | دمای خنک و رطوبت مناسب برای شروع جوانهزنی ضروری است. |
رشد رویشی | 21–24 | حداقل 6 ساعت نور مستقیم | هر 5–7 روز، 50–60 مترمکعب/هکتار | نیتروژن برای تقویت برگها مهم است. |
رشد ریشه | <3 | - | رطوبت متعادل، جلوگیری از پوسیدگی | ریشهها حتی در دماهای پایین رشد میکنند. |
تشکیل غده | 15–25 | 15 ساعت دوره نوری (روز بلند) | هر 10–14 روز، 60–80 مترمکعب/هکتار | گرما و نور طولانی برای تشکیل پیازهای سالم ضروری است. |
برداشت | ~15 | - | قطع آبیاری 2–4 هفته قبل از برداشت | برگهای پایینی زرد شده و ساقهها افتادهاند. |
دمای ایدهآل برای رشد سیر
سیر در دو ماه اول رشد خود نیاز به هوای سرد بین صفر تا ده درجه سانتیگراد دارد تا ریشهها به خوبی رشد کرده و بخشهای پیازی شکل تشکیل شوند. در مجموع، دمای مناسب برای رشد سیر بین ۹ تا ۲۸ درجه سانتیگراد است.
دمای مطلوب برای هر مرحله از رشد سیر متفاوت است:
مرحله جوانه زنی
: ۱۵ تا ۲۰ درجه سانتیگراد بهترین دما برای جوانهزنی بذر سیر است
مرحله رشد
: پس از سبز شدن، دمای ایدهآل بین ۲۱ تا ۲۴ درجه سانتیگراد است
رشد برگها و خروج ساقه گلدهنده
: در دمای ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتیگراد رخ میدهد
رشد ریشه
: حتی در دمای کمتر از ۳ درجه سانتیگراد نیز ادامه دارد
مرحله برداشت
: دمای حدود ۱۵ درجه سانتیگراد برای برداشت سیر با کیفیت مطلوب است
نکته مهم این است که سیر برای رشد رویشی به دمای سرد و برای تشکیل غده به گرما نیاز دارد. به همین دلیل، بهتر است کاشت سیر در اواخر پاییز یا اوایل زمستان انجام شود.
نور و طول روز مورد نیاز
سیر گیاهی نورپسند است و برای رشد مناسب حداقل به ۶ ساعت نور مستقیم خورشید در روز نیاز دارد. از آنجایی که سیر یک گیاه روز بلند محسوب میشود، برای تشکیل غده به حدود ۱۵ ساعت دوره نوری احتیاج دارد.
الگوی رشد سیر به این صورت است:
دوره رشد رویشی در فصلهایی با طول روز کوتاه (پاییز و زمستان) انجام میشود
فاز تشکیل غده در شرایط روز بلند (بهار) رخ میدهد
برای تأمین نور کافی در صورت کاشت در گلدان، قرار دادن گیاه جلوی پنجرههای جنوبی توصیه میشود. در فضای بسته، میتوانید از چراغهای LED مخصوص رشد گیاهان با شدت نور ۴۰۰۰ تا ۷۰۰۰ لوکس استفاده کنید.
آب و هوای مناسب برای کاشت سیر در مناطق مختلف
مطلوبترین آب و هوا برای کاشت سیر در پاییز عبارت است از:
زمستانی نسبتاً سرد با پوشش مناسب برف
بهاری با باران کافی
تابستانی گرم و آفتابی با شبهای خنک
طول دوره رشد سیر از مرحله کاشت تا رسیدگی بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ روز است. سیر به سرمای زمستان مقاوم است و سیرهایی که در پاییز کاشته میشوند، قبل از زمستان ریشه تولید کرده و نسبت به برف و یخبندان مقاوم هستند.
سیر به خشکی بسیار حساس است و رطوبت مناسب برای رشد آن ضروری میباشد. با این حال، رطوبت زیاد میتواند منجر به پوسیدگی ریشه و پیاز سیر شود. تنش رطوبتی رشد اولیه و تکثیر پیازها را تحت تأثیر قرار میدهد و باعث میشود سیرچهها کوچکتر شده و در زمان برداشت، سیرهای کوچک تولید شوند.
در مناطق سردسیر، بهتر است سیر به صورت یکساله زمستانه کشت شود. عملکرد سیرهایی که در بهار کاشته میشوند به حدود دو سوم سیر کاشته شده در پاییز میرسد و سطح برگ آنها حدود نصف گیاهان پاییزه است. کاشت سیر در بهار باید پنج هفته قبل از آخرین یخبندان انجام شود تا به خوبی از انرژی خورشیدی اواسط تابستان استفاده کند.
به طور کلی، برای کاشت موفق سیر باید یک منطقه با شرایط آب و هوایی مناسب انتخاب کنید که تغییرات دمایی لازم بین شب و روز را داشته باشد. همچنین میزان آبیاری باید متناسب با نوع خاک و شرایط آب و هوایی منطقه تنظیم شود تا از تنش آبی و پوسیدگی جلوگیری شود.
آمادهسازی زمین و خاک برای کاشت سیر
[caption id="attachment_5925" align="aligncenter" width="675"]
کاشت سیر[/caption]
آمادهسازی مناسب زمین برای کاشت سیر، کلید دستیابی به محصولی باکیفیت و پربازده است. این مرحله از مهمترین مراحل کاشت سیر به شمار میآید که در موفقیت یا شکست کشت شما تأثیر مستقیم دارد.
مرحله | اقدامات کلیدی | زمانبندی | نکات مهم |
|---|---|---|---|
آمادهسازی خاک | شخمزنی (20–30 سانتیمتر)، حذف علفهای هرز، افزودن کود آلی (دامی، کمپوست) | پاییز یا اوایل بهار | خاک لومی-شنی با pH 5.5–7 و زهکشی خوب بهترین گزینه است. |
انتخاب بذر | انتخاب سیرچههای متوسط، سالم و بدون آسیب | قبل از کاشت | سیرچههای یخزده یا جوانهزده استفاده نشوند. |
کاشت | کاشت سیرچهها در عمق 3–7 سانتیمتر، فاصله 10 سانتیمتر بین سیرچهها | اواخر آبان (گرمسیری)، اواسط آبان/اسفند (سردسیر) | سیرچهها با نوک تیز رو به بالا کاشته شوند. |
آبیاری | آبیاری منظم در مراحل اولیه، کاهش در زمان تشکیل غده | هر 5–14 روز بسته به خاک | از آبیاری بیش از حد برای جلوگیری از پوسیدگی ریشه پرهیز شود. |
کوددهی | کود نیتروژندار (رشد رویشی)، کود پتاس بالا (پیازدهی)، هیومیک اسید | در طول رشد | کودهای آلی مانند کمپوست خاک را تقویت میکنند. |
برداشت | بررسی زرد شدن برگهای پایینی و افتادن ساقهها | 6–8 ماه پس از کاشت | برداشت زودهنگام یا دیرهنگام کیفیت محصول را کاهش میدهد. |
ویژگیهای خاک مناسب کاشت سیر
بهترین خاک برای کاشت سیر، خاکی با بافت سبک، لومی-شنی است که به طور کامل زهکشی شده باشد. از آنجایی که سیر برای رشد مناسب به نفوذ آب و هوا در خاک نیاز دارد، خاکهای با تهویه مناسب و زهکشی خوب، شرایط ایدهآلی برای رشد سیر فراهم میکنند.
بافت خاک لومی از ترکیب متعادلی از شن، رس و سیلت تشکیل شده است که عموماً کنار رودخانهها یافت میشود و از غنیترین خاکهای کشاورزی برای کشت گیاهان به شمار میآید. این نوع خاک به دلیل ساختار متخلخل، توانایی مناسبی در نگهداری رطوبت و مواد مغذی دارد.
پیاچ مناسب خاک برای کاشت سیر بین ۵.۵ تا ۷ است. سیر از نظر واکنش به پیاچ و تعادل مواد مغذی خاک، بیشتر شبیه به سیبزمینی است تا پیاز.
باید از کاشت سیر در خاکهای رسی به شدت پرهیز کرد، زیرا:
خاک رسی رطوبت زیادی را در خود حفظ میکند که موجب پوسیدگی سیر میشود
غدههای سیر در خاک رسی به خوبی تشکیل نمیشوند
در خاک رسی، سیرها معمولاً بدشکل میشوند
با این حال، اگر ناچار به استفاده از خاک رسی هستید، میتوانید با استفاده از کود دامی، بافت خاک را سبکتر کنید.
اصلاح خاک با کودهای آلی
سیر به عنوان یک تغذیهکننده سنگین، برای رشد گیاهان سالم و حبههای بزرگ به خاک با حاصلخیزی بالا نیاز دارد. در واقع، این گیاه نسبت به سایر سبزیجات، به دو برابر کود حیوانی بیشتری احتیاج دارد.
کودهای آلی مناسب برای اصلاح خاک سیر عبارتند از:
کود دامی
: این کود علاوه بر تأمین مواد مغذی، موجب سبک شدن خاک و افزایش حاصلخیزی زمین میشود. توصیه میشود کود گاوی را سه هفته قبل از کاشت در مزرعه پخش کنید تا بوی نامطبوع آن از بین برود.
کود مرغی
: غلیظترین منبع نیتروژن است که نسبت ازت آن از هر کود دیگری بیشتر است. این کود مانند کود گاوی سریع تجزیه نمیشود، اما باید قبل از کاشت با خاک مخلوط شود.
کمپوست
: کمپوست سادهترین راه برای مناسبتر کردن خاک برای
کاشت سیر
و افزایش عملکرد آن است، زیرا هم ساختار خاک را بهبود میبخشد و هم مواد مغذی و میکروارگانیسمهای مفید را به خاک اضافه میکند.
اسید هیومیک
: یکی از بهترین کودهایی است که برای پوک کردن خاک و اصلاح ساختار خاک میتوان استفاده کرد. این کود قویترین اصلاحکننده ارگانیک خاک شناخته میشود.
سیر برای رشد مناسب به عناصر مغذی چون نیتروژن، فسفر، پتاسیم و گوگرد نیاز دارد. نیتروژن برای جوانهزنی و گسترش برگها، فسفر برای رشد ریشه، پتاسیم برای رشد برگها و تشکیل پیاز سالم و گوگرد برای طعم سیر ضروری است.
حذف علفهای هرز و شخمزنی
[caption id="attachment_5944" align="aligncenter" width="675"]
حذف علف هرز[/caption]
قبل از کاشت سیر، باید علفهای هرز را از منطقه حذف کرد زیرا سیر توان رقابتی بالایی ندارد و حضور گیاهان دیگر، رشد و تکثیر آن را مختل میکند. پس از کاشت نیز میتوانید روی خاک را با حداقل ۲.۵ سانتیمتر کاه یا برگ مالچپاشی کنید تا به سرکوب علفهای هرز کمک کنید.
برای تهیه زمین کاشت سیر، باید ابتدا زمین را به کمک روشهای مختلف مانند شخم، دیسک و ماله کاملاً نرم و مسطح کرد. شخم زدن چند فایده مهم دارد:
نفوذ آب و هوا به خاک را تسهیل میکند
تهویه خاک را افزایش میدهد
باعث شکستن کلوخها میشود
زهکشی را بهبود میبخشد
عمق مناسب برای شخم زدن خاک سیر حدود ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر است. زمان مناسب برای شخم، در پاییز پس از برداشت محصول قبلی یا در اوایل بهار قبل از کاشت سیر است.
برای کاشت سیر در خاکهایی که میزان رس آنها زیاد است، میتوانید بذرها را در ردیفهای برجسته، بستر برجسته (با حداقل ۵.۳۰ سانتیمتر عمق) یا حتی در گلدانهای بزرگ بکارید.
انتخاب بذر و زمان مناسب کاشت سیر
انتخاب بذر مناسب و تعیین زمان صحیح کاشت، دو عامل تعیینکننده در موفقیت کشت سیر هستند. کیفیت و کمیت محصول برداشتی کاملاً به این دو عامل وابسته است.
ویژگیهای سیرچه مناسب برای کاشت
بذری که برای کاشت سیر استفاده میشود همان سیرچه است که باید از کیفیت و مرغوبیت بالایی برخوردار باشد. سیرچههای انتخاب شده برای کاشت باید سایز متوسطی داشته باشند، زیرا سایزهای کوچک و بزرگ حداکثر عملکرد و بازدهی را ندارند. به گفته کشاورزان با تجربه، پیازهای بسیار بزرگ معمولاً بذر ضعیفی میدهند، در حالی که سیرچههای با اندازه متوسط بیشترین عملکرد اقتصادی را دارند.
نکات مهم هنگام انتخاب سیرچه:
سیرچهها باید سالم و بدون آسیب باشند
از کاشت سیرچههای با بافت تازه و جوانه زده خودداری کنید
از سیرچههای یخزده استفاده نکنید (سیرچه یخزده هنگام لمس، قسمتی از آن نرم است)
زمان کاشت سیر در مناطق سردسیر و گرمسیر
تاریخ کاشت سیر در مناطق گرمسیری اواخر آبان میباشد، اما در مناطق سرد و معتدل، در دو زمان متفاوت یعنی اواسط آبان و اواسط اسفند ماه انجام میشود. با این حال، کشت پاییزه نسبت به کشت در اسفند ماه از عملکرد بیشتری برخوردار است، گرچه کشت در اسفند ماه علفهای هرز کمتری نسبت به کشت پاییزه خواهد داشت.
به طور کلی کاشت سیر باید در زمانی که روزها کوتاه و دما پایین است مانند اواخر آبان ماه و یا اوایل زمستان صورت گیرد. در مناطق سردسیر، کاشت در فصل پاییز توصیه میشود. کاشت سیر در گرما و در فصلهای بهار یا تابستان سبب میشود تا بوتههای سیر کوچک شوند و جوانهها دچار سرمازدگی شوند.
نکات مهم در نگهداری بذر تا زمان کاشت
سیرچهها تا زمان کاشت نباید از یکدیگر جدا شوند، زیرا رطوبت خود را از دست میدهند و پوک و توخالی میشوند. اما در زمان کشت باید آنها را از یکدیگر جدا کرده و بلافاصله بکارید.
برای نگهداری مناسب سیرچهها، آنها را در مکانی خشک و خنک با گردش هوای خوب نگهداری کنید. سیرچهها باید در دمای بالاتر از 10 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 70-65 درصد در انبار نگهداری شوند و از یخ زدن آنها جلوگیری شود. بهترین دما برای نگهداری حدود 0 تا 4 درجه سانتیگراد است.
کیسه توری یا کیسه کاغذی برای نگهداری بذر سیر ایدهآل است، زیرا این مواد اجازه حرکت هوا را میدهند. همچنین به یاد داشته باشید که آنها را به صورت دورهای بررسی کنید تا از عدم وجود کپک یا پوسیدگی اطمینان حاصل کنید.
روش کاشت سیر در زمین یا باغچه
[caption id="attachment_5936" align="aligncenter" width="675"]
کاشت سیر[/caption]
پس از انتخاب بذر و آمادهسازی زمین، تکنیک صحیح کاشت سیر تأثیر مستقیمی بر کیفیت و اندازه محصول نهایی دارد. دو روش اصلی برای کاشت سیر وجود دارد: روش کرتی و روش جوی پشته، که روش جوی پشته متداولتر و بهتر است.
فاصله مناسب بین سیرچهها و ردیفها
برای دستیابی به سیرهای درشت و مرغوب، رعایت فاصله مناسب بین سیرچهها ضروری است. فاصله مطلوب بین سیرچهها روی هر ردیف بین ۷ تا ۱۵ سانتیمتر توصیه میشود. بیشتر منابع فاصله ۱۰ سانتیمتری بین هر سیرچه را پیشنهاد میکنند. همچنین، فاصله بین ردیفهای کشت باید حدود ۲۵ تا ۴۵ سانتیمتر باشد. این فاصله به کنترل بهتر علفهای هرز و نفوذ بیشتر نور خورشید کمک میکند.
عمق مناسب کاشت
عمق مناسب برای کاشت سیرچهها معمولاً بین ۳ تا ۷ سانتیمتر است. در مناطق سردتر، سیرچهها باید در عمق بیشتری کاشته شوند تا از آسیب سرما محفوظ بمانند. برای مناطق سردسیر، عمق پیشنهادی حدود ۷ تا ۱۰ سانتیمتر است. در خاکهای سبکتر عمق بیشتر و در خاکهای سنگین عمق کمتر برای کاشت سیر توصیه میشود.
نحوه قرار دادن سیرچه در خاک
جهت قرارگیری سیرچه در خاک بسیار مهم است. همواره باید سیرچهها را طوری در خاک قرار دهید که انتهای صاف آن (جایی که ریشهها از آن خارج میشوند) به سمت پایین و نوک تیز آن به سمت بالا باشد. فشار دادن سیرچهها در ته حفره ضروری است تا هوایی در اطراف بذر باقی نماند؛ به همین دلیل کاشت دستی مؤثرتر است.
افزون بر این، باید از کاشت سیرچههای ناسالم و صدمهدیده خودداری کنید، زیرا احتمالاً حامل بیماری هستند. پس از کاشت، آبیاری سبک انجام دهید تا خاک اطراف سیرچهها مرطوب شود.
مراقبتهای بعد از کاشت تا برداشت
مراحل پس از کاشت سیر تا زمان برداشت نیازمند توجه ویژهای است. این مراقبتها تأثیر مستقیمی بر کیفیت و کمیت محصول نهایی خواهد داشت.
[caption id="attachment_5939" align="aligncenter" width="675"]
مراقبت سیر بعد از کاشت[/caption]
برنامه آبیاری در مراحل مختلف رشد
[caption id="attachment_5941" align="aligncenter" width="675"]
آبیاری سیر[/caption]
پس از کاشت، آبیاری منظم برای جوانهزنی و ریشهدوانی مناسب ضروری است. در مراحل اولیه رشد، آبیاری هر ۵ تا ۷ روز یکبار با حجم ۵۰ تا ۶۰ مترمکعب در هکتار توصیه میشود. با آغاز فصل بهار، فاصله آبیاری به ۱۰-۱۴ روز افزایش یافته و حجم آب به ۶۰-۸۰ مترمکعب میرسد. در خاکهای سبک آبیاری باید با فواصل کمتر انجام شود، درحالیکه در خاکهای سنگین میتوان فواصل را افزایش داد. آبیاری بیش از حد موجب پوسیدگی ریشه و بیماریهای قارچی میشود. حدود ۲ تا ۴ هفته قبل از برداشت، آبیاری را قطع کنید تا پوستههای خارجی پیاز خشک شوند.
کوددهی در مراحل رشد رویشی و پیازدهی
سیر به تغذیه سنگینی نیاز دارد. در مرحله رشد رویشی، استفاده از کودهای نیتروژندار برای تقویت برگها مهم است. کودهای NPK با نسبت ۲۰-۲۰-۲۰ در این مرحله مناسب هستند. با شروع مرحله پیازدهی، کودهای پتاس بالا مانند ۱۲-۱۲-۳۶ یا ۵-۵-۴۰ به تشکیل پیازهای سالم و یکدست کمک میکنند. استفاده از هیومیک اسید در تمام مراحل رشد برای اصلاح خاک و افزایش جذب عناصر غذایی مفید است. در مرحله پایانی، کودهای حاوی کلسیم و بور به افزایش ماندگاری محصول کمک میکنند.
نشانههای زمان مناسب برداشت سیر
[caption id="attachment_5940" align="aligncenter" width="675"]
برداشت سیر[/caption]
سیر معمولاً ۶ تا ۸ ماه پس از کاشت (اواخر بهار تا اوایل تابستان) آماده برداشت میشود. مهمترین نشانه زمان برداشت، زرد شدن برگهای پایینی و ریزش آنها در حالی که برخی برگها هنوز سبز هستند میباشد. افتادن ساقهها نیز نشانه رسیدن پیازها به رشد کامل است. برداشت زودهنگام موجب نازک شدن پوشش اطراف سیر میشود و برداشت دیرهنگام باعث جدا شدن سیرچهها و کاهش ماندگاری آنها میگردد.
کاشت سیر نه تنها نیاز خانواده به این چاشنی پرخاصیت را تأمین میکند، بلکه به عنوان یک فعالیت اقتصادی سودآور نیز قابل توجه است. با رعایت این اصول، میتوانید از پرورش این گیاه ارزشمند نهایت استفاده را ببرید.
سوالات متداول
[faq_accordion]
منابع خارجی:
gardenersworld
-
rhs
-
almanac
دیدگاه شما چیه؟
نظرت برامون خیلی ارزشمنده! تجربه یا دیدگاهت رو درباره این مطلب بنویس 🌱